Tenor l'opiniun dal cussegl federal duain la procedura penala e la
procedura civila svizra entrar en vigur per il 1. da schaner 2010. Las
directivas impegnativas dal dretg federal han consequenzas considerablas
per ils circuls e per las vischnancas dal chantun Grischun. La regenza
grischuna pledescha per in detretschament da las incumbensas tar la
giustia. Cun ina revisiun parziala da la constituziun chantunala vul
ella sclerir la dumonda da princip, sche las incumbensas giudizialas
dals circuls duain vegnir surdadas en l'avegnir a las dretgiras
districtualas u a la procura publica. Ils circuls restan ils circuls
electorals per il cussegl grond ed ils corps politics administrativs.
Las lavurs vi da la procedura penala (PP) e vi da la procedura
civila (PC) svizra èn terminadas u vegnan previsiblamain terminadas
quest onn. L'entrada en vigur è planisada per il 1. da schaner 2010. Il
nov dretg federal ha consequenzas per l'organisaziun giudiziala actuala
en il Grischun. Pertutgads da quai èn cunzunt ils circuls, ma er las
dretgiras districtualas, las vischnancas e la procura publica. Oravant
tut las prescripziuns da la PP svizra cun l'introducziun dal model da la
procura publica han consequenzas considerablas per ils circuls. Pervia
da l'obligatori dal dretg federal na po en l'avegnir betg pli la
presidenta cirquitala u il president cirquital relaschar ils mandats
penals tar delicts e tar crims, mabain directamain la procuratura
publica u il procuratur public. Tut en tut croda davent qua tras circa
in quart da la chargia da lavur tar ils uffizis cirquitals. Tras quai
che la lavur croda davent, perdan ils circuls dentant er la mesadad da
lur entradas or da las incumbensas giudizialas u circa 3.3 milliuns
francs per onn. Las perditas d'entradas na pon betg vegnir cumpensadas
dal tuttafatg cun reducir il persunal; tut tenor la reducziun da plazzas
s'augmenta il deficit annual dals circuls, il qual sto vegnir pajà da
las vischnancas, per 2 fin 3 milliuns francs.
Per la regenza vegnan en dumonda mo duas propostas da
soluziun per realisar la PP e la PC:
Varianta A: La realisaziun sa restrenscha a las adattaziuns al dretg
federal ch'èn absolutamain necessarias. Ils circuls salvan las
incumbensas giudizialas restantas. Ils custs supplementars restan tar
ils circuls respectivamain tar las vischnancas.
Varianta B: La realisaziun vegn fatga cun refurmar l'organisaziun
giudiziala cun la finamira da detretschar las incumbensas giudizialas e
da stgaffir in cler urden da cumpetenzas cun structuras pli simplas.
Questa finamira ha er il project da la NGF grischuna. Las incumbensas
giudizialas dals circuls vegnan surdadas a la procura publica (dretg
penal) respectivamain a las dretgiras districtualas (dretg civil). Ils
circuls restan ils circuls electorals per il cussegl grond e corps
politics administrativs.
Tenor l'avis da la regenza predomineschan ils avantatgs da la
varianta B cleramain:
Las structuras decentralas existentas da la procura publica e da las
dretgiras districtualas vegnan amplifitgadas. La proximitad a la
burgaisa u al burgais ed enconuschientschas da las relaziuns localas
restan garantidas.
Perquai che las incumbensas vegnan ademplidas en moda decentrala, na
datti nagina concentraziun da plazzas da lavur a Cuira. La regenza vul
ina realisaziun raschunaivla ord vista sociala; las anteriuras
collavuraturas ed ils anteriurs collavuraturs dals circuls duain - sche
pussaivel - vegnir surpigliads dals districts respectivamain da la
procura publica.
La separaziun da la politica e da la giustia rinforza ils circuls
sco plauns statals politics. Ils circuls restan plinavant ils circuls
electorals per las commembras e per ils commembers dal cussegl grond.
Las vischnancas decidan, tge incumbensas administrativas ch'ellas
surdattan als circuls.
Sche la realisaziun vegn restrenschida a quai ch'è obligatoricamain
necessari, chaschunass quai custs supplementars tar las vischnancas.
Sche las incumbensas giudizialas dals circuls vegnan surdadas a la
procura publica respectivamain a las dretgiras districtualas,
stgaffescha quai las premissas che la giustia po vegnir finanziada en
l'avegnir a 100 pertschient tras il chantun. Uschia vegnan distgargiadas
las vischnancas finanzialmain.
Cun attribuir tschertas incumbensas ad in plaun pon vegnir
realisadas structuras pli simplas. Perquai ch'ils problems da
cunfinaziun ed ils secturs communabels crodan, pon vegnir simplifitgads
ils andaments e las proceduras e po vegnir extendida la libertad d'agir
dal plaun cumpetent (chantun u vischnanca). Qua vul er il project da la
NGF grischuna.
En cumparegliaziun cun oz pon la PP e la PC vegnir realisadas senza
chaschunar custs supplementars. Per las pajataglias e per ils
pajataglias na resultan naginas grevezzas supplementaras.
La regenza è persvadida che quai fiss mo ina soluziun a curta vista,
sche l'organisaziun actuala vegniss mantegnida pervia dals custs
supplementars per las vischnancas. Per che la giustia possia ademplir
bain sia incumbensa principala, numnadamain il mantegniment
respectivamain il restabiliment da la pasch giuridica e da la segirezza
giuridica, duess sia organisaziun sa basar sin ina tscherta stabilitad.
Questa stabilitad po dentant vegnir garantida mo tras ina refurma da
l'organisaziun giudiziala en vista a la realisaziun da la PP e da la PC.
Dal puntg da vista da la giustia na datti naginas resalvas envers
questa soluziun. La dretgira chantunala sco autoritad da surveglianza da
la giurisdicziun civila e penala giuditgescha la proposta da la regenza
sco proposta correcta ed adequata che s'orientescha al futur. La
federaziun grischuna da las presidentas cirquitalas e dals presidents
cirquitals è s'exprimida per mantegnair las incumbensas giudizialas
vertentas dals circuls, uschenavant ch'il dretg federal admetta anc
quai.
Pervia dal stretg urari da la confederaziun vegnan la PP e la PC
realisadas en il Grischun en etappas. En il rom d'ina revisiun parziala
da la constituziun chantunala duai vegnir sclerida fin il cumenzament da
l'onn 2009 la dumonda da princip, sch'ils circuls duain survegnir er en
l'avegnir incumbensas giudizialas u betg. La consultaziun da la revisiun
parziala da la constituziun chantunala cumenza la fin da mars 2008 e
dura fin la fin da zercladur 2008. La realisaziun da las prescripziuns
dal dretg federal sin il stgalim da la lescha e da l'ordinaziun ha lieu
en in segund pass fin l'atun 2009. L'entrada en vigur è planisada per il
1. da schaner 2010.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun