In program d'acziun cumplessiv dal chantun vul cumbatter en il
Grischun il trend ch'i dat adina dapli persunas ch'èn memia grossas. La
regenza grischuna ha approvà il program d'acziun correspundent "Pais
saun 2008 - 2011". Ella ha incumbensà l'uffizi da sanadad da realisar il
program, e quai en collavuraziun cun la fundaziun per la promoziun da la
sanadad en Svizra sco er cun l'uffizi per la scola populara ed il sport
e cun il post spezialisà ZEPRA, il center per prevenziun e promoziun da
la sanadad.
Il program è vegnì concepì per ina durada da plirs onns ed ha la
finamira da rinforzar la conscienza da la sanadad tar la populaziun dal
Grischun. Per promover persistentamain Pin pais saun basegni ina moda da
proceder cumplessiva. Differentas mesiras duain mantegnair e promover il
plaschair da viver ch'è avant maun tar ils uffants e tar ils giuvenils.
Per quest intent vegnan cumplettadas las bunas purschidas existentas dal
sectur da nutriment e da moviment e creadas novas purschidas. Totalmain
èn planisads 18 projects parzials. Per realisar quests projects vegni
fatg quint cun custs totals da var 4 milliuns francs, la fundaziun per
la promoziun da la sanadad en Svizra sa participescha cun ina
contribuziun dad 1 milliun francs. Il program d'acziun "Pais saun" è
previs en il program da la regenza ed en il plan da finanzas dals onns
2009 - 2012 sco mesira per realisar la prioritad da svilup 14
(prevenziun e sanadad).
La regenza sustegna il program naziunal "Tubac 2008 -
2012"
La regenza grischuna beneventa ils champs d'acziun e las finamiras
ch'èn fixads en il program naziunal "Tubac 2008 - 2012" per obtegnair
ina prevenziun effizienta dal tubachissem. En sia posiziun a l'uffizi
federal da sanadad publica constatescha la regenza ch'il fimar
pregiuditgeschia considerablamain la qualitad da viver e la sanadad.
Ella è da l'avis che la prevenziun dal tubachissem haja - en vista a la
sanadad ed a l'economia publica - ina zunt auta prioritad. Per il sectur
da la prevenziun dal tubachissem è la regenza da l'avis ch'ina moda da
proceder ch'è coordinada sin plaun naziunal saja raschunaivla. Cunquai
che la promoziun da la sanadad e la prevenziun èn la finala suttamessas
als chantuns, pon ellas dentant vegnir realisadas cun success mo,
sch'ellas vegnan progredidas en stretga collavuraziun cun las autoritads
chantunalas.
Las mesiras ch'èn gia vegnidas prendidas dal chantun Grischun, sco
per exempel il scumond da vender tubac a persunas sut 16 onns sco er il
scumond da far reclama per tubac sin vias e plazzas publicas
correspundan a las finamiras ch'ins vul cuntanscher cun il program
naziunal. Tenor la regenza decida la finala la cumbinaziun da mesiras
ch'èn accordadas optimalmain ina cun l'autra en ils quatter differents
champs d'acziun davart il success dal program. Tar quests champs
d'acziun dal program naziunal "Tubac 2008 - 2012" fan part l'infurmaziun
e la furmaziun da l'opiniun, la protecziun da la sanadad e la regulaziun
dal martgà, la prevenziun dal cumportament sco er la coordinaziun e la
collavuraziun.
La regenza è cunter ina nova deducziun fiscala supplementara per las
contribuziuns a las partidas politicas
La regenza grischuna refusa d'introducir sin plaun federal ina nova
deducziun per contribuziuns da commembranza a partidas politicas. Questa
nova deducziun vegn pretendida d'ina iniziativa parlamentara. Per la
refusa da la nova deducziun pledan differents motivs, sco che la regenza
scriva en sia resposta da consultaziun a la cumissiun da las
instituziuns politicas dal cussegl dals chantuns. D'ina vart s'oppona la
proposta a las pretensiuns che vegnan fatgas adina puspè cun vehemenza
per simplifitgar il dretg fiscal. Da l'autra vart n'èsi betg segir, sche
las contribuziuns da commembranza ad ina partida politica dastgan vegnir
tractadas tuttina sco quellas ad uniuns che n'èn betg libras da taglias,
sco per exempel uniuns da sport. D'agiuntar èsi che questa deducziun
vegn a chaschunar ulteriurs custs da controlla. La finala quinta la
regenza er cun perditas fiscalas considerablas che na pon betg vegnir
quantifitgadas oz.
Il motiv per l'iniziativa parlamentara è che la dretgira federala ha
declerà la deducziun d'assegnaziuns respectivamain da donaziuns a
partidas politicas sco cuntraria al dretg federal. En il dretg vertent
da differents chantuns, tranter auter er dal chantun Grischun, pon las
assegnaziuns a las partidas politicas dentant er vegnir deducidas sco
assegnaziuns voluntaras. Tenor la regenza è questa regulaziun sa
cumprovada ed i n'exista betg in basegn per ina deducziun supplementara
da las contribuziuns da commembranza. Per pudair garantir che la
dretgira federala na qualifitgeschia la pussaivladad da deducir
donaziuns betg sco cuntraria al dretg federal, datti tenor la regenza
pussaivladads legislativas pli simplas che la proposta da l'iniziativa
parlamentara.
Da vischnancas e da regiuns
Samignun: A la vischnanca da Samignun vegn garantida ina
contribuziun chantunala da maximalmain 600'000 francs per construir ina
nova unitad d'abitar che serva al manaschi d'ina gruppa da tgira cun sis
letgs per persunas attempadas a Samignun.
Seewis: Il project "Alpweg Pudenal" da la vischnanca da Seewis vegn
approvà. Als custs vegn garantida ina contribuziun da maximalmain
945'300 francs.
Glion: La constituziun dal circul da la Foppa dals 24 da
favrer 2008 vegn approvada.
Haldenstein: La revisiun parziala da la planisaziun locala da la
vischnanca da Haldenstein dals 14 da settember 2007 vegn approvada.
Contribuziuns chantunalas a differentas instituziuns
Agid umanitar: Per totalmain quatter projects d'agid umanitar a
l'exteriur ha la regenza deliberà ina summa totala da 14'000 francs.
Tgira da monuments: Il chantun sa participescha cun maximalmain
141'700 francs a la renovaziun da la chasa "Sprecher" a Luzein. La
renovaziun exteriura da la nav da la baselgia refurmada da S. Jon a
Tavau-Plaz vegn sustegnida cun maximalmain 93'300 francs.
leger.GR: L'uniun "leger.GR - giuventetgna e medias Grischun"
survegn ina contribuziun chantunala da 40'000 francs.
Festival XONG 08: Il festival XONG 08 che ha lieu dals 20 fin ils 26
da fanadur 2008 e che ha l'intent da promover il barat cultural en la
regiun da cunfin dals trais pajais Val Müstair/Engiadina bassa, "Oberes
Gericht" e Vnuost sura, vegn sustegnì cun ina contribuziun en la furma
d'ina garanzia da deficit da maximalmain 20'000 francs.
Museum da l'istorgia natirala, Basilea: Al museum da l'istorgia
natirala da Basilea vegn assegnada ina contribuziun da maximalmain
12'000 francs per sias retschertgas - en il rom d'in project
paleontologic - dals stizs da dinosaurs al Corn da Tinizong ed al Piz
Mitgel.
Projects da vias
La regenza ha approvà totalmain 5'768'000 francs per construir e per
sanar ils suandants trajects da vias:
- via d'Engiadina: lavurs da construcziun e da cuvrida, Ardez
- Scuol
- via dal Flüela: lavurs da construcziun, ospizi dal Flüela -
Susch
- via taliana: lavurs d'impressari, Lostallo - Sorte
- via da Lüen: lavurs d'impressari, Zianos - Starlungs
- via dal pass dal Fuorn: lavurs da construcziun vi da la punt sur
il Rom, Sta. Maria
- via da Stussavgia: lavurs d'impressari, Acla - Flüeliwald
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun