La saira dals 14 d'avrigl 2008 è l'urs JJ3 vegnì sajettà en il territori dal Grischun central. L'urs selvadi era daventà ina ristga per la segirezza dals umans, perquai ch'el tschertgava sistematicamain nutriment en ils abitadis e perquai che sia tema envers l'uman n'era betg daventada pli gronda, malgrà ch'igl ha dà repetidamain acziuns da spaventada en ils vitgs. L'urs è vegnì sajettà en il rom dal concept davart l'urs en Svizra.

L'urs JJ3 era dà en egl l'atun 2007 sco er durant las ultimas emnas suenter la sien d'enviern pervia da sias excursiuns tras ils abitadis da las regiuns da Lai, da la Val d'Alvra e da Savognin. El tschertgava regularmain ses nutriment en recipients ed en containers da ruments e n'aveva pli nagina tema dals umans e dals abitadis. Igl ha dà pliras scuntradas tranter l'uman e l'urs. Envers ils umans n'è l'urs mai sa cumportà en moda agressiva, ma la ristga d'in accident, nua ch'in uman avess pudì vegnir blessà u schizunt mazzà, era dentant nunspetgadamain gronda.
Las persunas responsablas da la confederaziun e dal chantun n'han vesì naginas pussaivladads pli per anc pudair influenzar il cumportament da l'urs. Tenor il concept davart l'urs en Svizra è el pia daventà in "urs da ristga" che ha stuì vegnir sajettà. Quest concept prevesa ch'in urs duai vegnir eliminà, sch'el ha pers la tema da l'uman, sch'el sa renda repetidamain en territoris d'abitadi serrads e sche sia tema envers l'uman na daventa betg pli gronda, malgrà ch'el vegn spaventà repetidamain.
JJ3 è vegnì sajettà la saira dals 14 d'avrigl 2008 en il territori dal Grischun central. Il cadaver vegn analisà en il chantun Grischun ed alura preparà.

Las acziuns da spaventada n'han gì nagin effect
Las autoritads responsablas avevan empruvà l'atun 2007 sco er la primavaira 2008 durant pliras emnas da svegliar la tema da l'urs. En uschenumnadas acziuns da spaventada han ellas sajettà insaquantas giadas sin el cun ballins da gumma e cun petardas ed han empruvà d'al stgatschar cun tut ils meds or dals vitgs (cf. agiunta, rapports davart ils urs en il chantun Grischun 2007/2008). Las spaventadas avevan la finamira da midar il cumportament da JJ3, per ch'el daventia puspè pli spuretg ed emprendia a guntgir l'uman ed ils abitadis. Questas mesiras - che han gì lieu l'ultima giada il cumenzament d'avrigl - èn dentant stadas invanas; JJ3 n'ha betg midà ses cumportament.
Las autoritads responsablas partan dal fatg che JJ3 haja surpiglià ses cumportament problematic da sia mamma Jurka. Perquai che Jurka n'ha nagina tema, è ella vegnida pigliada avant intgin temp en Italia. Dapi lura viva ella en in claus. Er ses auters descendents, JJ2 "Lumpaz" (l'emprim urs ch'è immigrà en Svizra suenter passa 100 onns; sparì dapi l'onn 2005) e JJ1 "Bruno" (sajettà l'onn 2006 en Baviera), avevan il medem cumportament problematic. JJ3 è crudà en egl dapi ch'el è cumparì en Svizra. Perquai è el vegnì piglià gia l'avust 2007, nua ch'ins l'ha munì cun in cularin cun emettur. Uschia han ins pudì survegliar ses viadis e planisar meglier las acziuns da spaventada.
Avant la decisiun d'eliminar l'urs han gì lieu discurs cun las autoritads talianas. Las represchentantas ed ils represchentants talians han demussà chapientscha per la situaziun da la Svizra. Las autoritads responsablas dad omadus pajais èn vegnids a la conclusiun che quai na sajan naginas opziuns da pigliar e da tegnair JJ3 en in claus. Dal puntg da vista da l'etica d'animals èsi problematic da serrar in urs en in claus, pertge ch'el na pudess strusch vegnir tegnì en là confurm a la spezia. Consequentamain prevesa il concept davart l'urs en Svizra da sajettar in urs da ristga.

Il segund urs è discret
En il chantun Grischun - en il territori da l'Engiadina, da la Val Müstair e dal parc naziunal - è in segund urs, MJ4, en viadi. Quest urs è spuretg e chaschuna mo qua e là in donn. Las experientschas ch'ins fa cun el mussan ch'igl exista tuttavia in spazi da viver per l'urs en Svizra. Il tractament da ruments organics sto dentant vegnir adattà a vista mesauna en regiuns, nua che l'urs è permanentamain preschent. Il chantun Grischun vul s'engaschar per l'introducziun da sistems da ruments ch'èn segirs cunter l'urs, per che l'urs possia vegnir tegnì davent dals abitadis tant sco pussaivel.
En la relaziun cun urs immigrants stattan las autoritads en in conflict da finamiras tranter "urs - individi" ed "urs - populaziun". Per pudair dar a l'entira populaziun la schanza da chattar en Svizra in spazi da viver, sto in individi vegnir eliminà sut circumstanzas, sch'el è daventà in ristga.

Agiuntas http://www.bafu.admin.ch

• rapports davart ils urs en il chantun Grischun 2007/2008
• rapport da ponderaziuns da la cumissiun interchantunala per il management dals animals da rapina gronds
• fotografias (da l'urs e da donns)
• concept davart l'urs en Svizra

Procedura davart la decisiun da sajettar l'urs
La cumissiun interchantunala cumpetenta (CIC) da la regiun pertutgada giuditgescha la situaziun en moda professiunala sin basa dal concept davart l'urs en Svizra. En il cas actual sa cumpona la CIC da l'administratur da chatscha dal chantun Grischun e dal schef da la secziun "chatscha, animals selvadis e biodiversitad forestala" da l'uffizi federal d'ambient UFAM. La CIC fa ina recumandaziun per mauns dal cusseglier guvernativ cumpetent dal chantun pertutgà. Quel decida alura politicamain e - tenor la legislaziun federala - definitivamain, sch'i duai vegnir emessa ina permissiun da sajettar u betg.

Gremi: departament da construcziun, traffic e selvicultura, uffizi federal d'ambient
Funtauna: rg departament da construcziun, traffic e selvicultura, uffizi federal d'ambient