La regenza grischuna vul remplazzar il sistem vertent da la gulivaziun da finanzas che ha grondas mancanzas, e quai tras in sistem pli simpel e dal tuttafatg nov. Ultra da quai duain passa 50 incumbensas ch'èn vegnidas ademplidas cuminaivlamain enfin ussa vegnir attribuidas u a las vischnancas u al chantun. Il pachet da refurma cumplessiv "NGF grischuna" ha l'intent da stgaffir ina gulivaziun gista tranter las vischnancas pli ritgas e las vischnancas pli povras sco er da rinforzar l'autonomia communala. Quest nov sistem augmenta la libertad d'agir e l'abilitad da furnir prestaziuns tant da las vischnancas sco er dal chantun. Il medem mument reducescha el duplicitads sco er currents da finanzas cuntracurrents. Da la proximitad a las burgaisas ed als burgais e da l'augment da l'effizienza profiteschan las abitantas ed ils abitants, l'economia e la politica. Igl è previs da realisar la NGF grischuna per il 1. da schaner 2010. La regenza trametta ussa en consultaziun la NGF grischuna.

Finamiras da la NGF grischuna
La gulivaziun da finanzas existenta ha procurà var 50 onns a la lunga per ina gulivaziun tranter las vischnancas. Pervia da las mancanzas ch'il sistem ha e pervia da las cundiziuns generalas ch'èn sa midadas sin plaun naziunal e sin plaun chantunal s'impona oz in sistem ch'è dal tuttafatg nov. Da nov duain las vischnancas survegnir cleramain dapli meds finanzials che n'èn betg liads vi d'intents specifics. Quai augmenta lur atgna responsabladad e lur libertad d'agir. Ultra da quai duain ellas da nov pudair fixar en atgna cumpetenza il pe da taglia da persunas giuridicas (aboliziun da la taglia supplementara).
Er en il sectur da la repartiziun da las incumbensas chaschunan las refurmas proponidas dapli transparenza e dapli effizienza. Actualmain vegnan numerusas incumbensas ademplidas communablamain dal chantun e da las vischnancas. La responsabladad per l'incumbensa, las cumpetenzas da decisiun, l'execuziun, la finanziaziun e la controlla da l'execuziun n'èn savens betg tuttas en il medem maun. Quai chaschuna duplicitads administrativas ed è collià cun fauss impuls. Per l'incumbensa sco tala na sa mussan questas mancanzas per regla betg spezialmain. Or d'ina optica generala sa mussan ils dischavantatgs ed ils problems da l'entretschament existent da las incumbensas e da las cumpetenzas dentant fitg bain. Il chantun e las vischnancas duain puspè pudair sa concentrar sin lur incumbensas principalas.
La NGF grischuna serva a la fin er a reducir ils impediments ch'existan en quai che concerna las fusiuns da vischnancas.

Ils instruments da la NGF grischuna
Il concept da la NGF grischuna sa basa fermamain sin tal da la NGF tranter la confederaziun ed ils chantuns.
La gulivaziun da las resursas (instrument 1) procura per ina reducziun intenziunada ed efficazia da las grondas differenzas tar las capacitads finanzialas da las vischnancas. La basa per calcular questa gulivaziun èn las entradas fiscalas da las persunas natiralas e da las persunas giuridicas sco er ils tschains d'aua. Las vischnancas cun bleras resursas consegnan ina part da lur meds finanzials (20% fin 25% da lur surpli envers ina vischnanca media resp. ca. 16 milliuns francs) a favur da las vischnancas pli povras. Il medem mument paja il chantun ina contribuziun en circa la medema autezza. Previs èn contribuziuns annualas da gulivaziun da stgars 33 milliuns francs.
Cun la gulivaziun da las grevezzas (instrument 2) duain vegnir indemnisadas grevezzas che vegnan chaschunadas da las structuras, ch'èn cleramain smesiradas e che na pon per gronda part betg vegnir influenzadas da las vischnancas. Cun quai vegnan gulivadas oravant tut las grevezzas geografic-topograficas considerablas. Ils meds finanzials vegnan repartids a las vischnancas tenor criteris objectivs che na pon betg vegnir influenzads directamain (lunghezzas da las vias, quota da scolaras e da scolars, spessezza da la populaziun, structura d'abitadi). La gulivaziun da las grevezzas geografic-topograficas (GGG) ch'è dotada cun 20 milliuns francs vegn finanziada cumplettamain dal chantun.
Per cumplettar quest instrument vegn concepida da nov la gulivaziun da las grevezzas socialas (GGS) ch'exista gia. Cun quai duain vegnir evitadas grevezzas extremas per las singulas vischnancas, meglierads ils mecanissems d'impuls e l'imponibladad sco er reducids ils custs e la lavur administrativa. Il chantun surpiglia da nov las prestaziuns da sustegn che na pon betg vegnir influenzadas da las vischnancas e prevesa in nov model da gulivaziun da las grevezzas. Per la gulivaziun da las grevezzas socialas èn previs stgars 4 milliuns francs.
Cun il detretschament da las incumbensas (instrument 3) duain las numerusas incumbensas communablas vertentas vegnir attribuidas per gronda part ubain al chantun ubain a las vischnancas. Tut en tut vegnan detretschadas 52 incumbensas. 25 incumbensas vegnan repartidas a las vischnancas, 20 incumbensas al chantun e 7 incumbensas dal sectur da la scola populara - tut tenor l'onn da scola - u a las vischnancas u al chantun. A la cumpetenza da las vischnancas tutgan per exempel ils servetschs socials, ils servetschs da pichet dals ospitals, la construcziun da chasas da persunas attempadas e da tgira ed il sectur da la scola populara fin a la otgavla classa. Il chantun surpiglia la mesiraziun uffiziala, las incumbensas surordinadas en il sectur da la scola populara sco l'englais tempriv u las direcziuns da scolas sco er il sectur da la scola a partir da la novavla classa inclusiv la finanziaziun da las scolas professiunalas spezialisadas.
L'instrument 4 - l'optimaziun da la collavuraziun tar incumbensas communablas -cuntegna ina collavuraziun meglierada tranter il chantun e las vischnancas. Sche quai è raschunaivel, duain vegnir fatgas cunvegnas da prestaziun. Contribuziuns che sa referivan fin ussa a projects u che dependevan da custs e d'ina tscherta lavur vegnan - sche pussaivel - remplazzadas da contribuziuns pauschalas u da contribuziuns globalas che dependan da la prestaziun. Qua datti mo in basegn d'agir en tscherts puncts.

Instruments cumplementars
Las vischnancas vegnan a frida cun il nov sistem mo, sche lur indebitament resta en cunfins supportabels. Per totalmain 15 vischnancas ch'èn indebitadas fermamain èsi necessari da far in sdebitament parzial. Per quai basegni meds finanzials da bundant 20 milliuns francs. Ultra da quai duai vegnir introducida ina cumpensaziun individuala d'inegualitads per grevezzas extraordinarias e betg influenzablas. La regenza duai survegnir la pussaivladad concreta da conceder - sin dumonda - contribuziuns spezialas ad ina vischnanca, e quai per eveniments extraordinaris e per relaziuns spezialas. Questas contribuziuns vegnan a sa restrenscher ad in dumber pitschen da vischnancas. La finala è previsa durant in temp limità ina cumpensaziun d'inegualitads per quellas vischnancas che subeschan grevezzas supplementaras pervia da la NGF grischuna e che han il medem mument paucas resursas. Questa cumpensaziun d'inegualitads è previsa per maximalmain otg onns ed importa tut en tut circa 25 milliuns francs. Ella vegn finanziada dal chantun.

Bilantscha globala
En tut vegnan las vischnancas distgargiadas per stgars 8 milliuns francs. Per mintgina da las 206 vischnancas vegnan las consequenzas finanzialas da la refurma mussadas en la bilantscha globala. Ils resultats sa basan sin cifras dals onns 2004 e 2005 e permetta mo da mussar ina tscherta tendenza davart las grevezzas e davart las distgargias futuras da las singulas vischnancas.
La consultaziun tar la NGF grischuna cumenza la fin d'avrigl e dura fin la fin da fanadur 2008. L'urari prevesa che quest project vegnia tractà en il cussegl grond l'avrigl 2009 e ch'el vegnia realisà per il 1. da schaner 2010.

Infurmaziun per las medias:
La grafica cun la survista dals instruments, da la gulivaziun da las resursas e da las grevezzas sco er dal detretschament da las incumbensas po vegnir chargiada giu qua .

Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun