Il chantun Grischun ha elavurà in nov concept per promover l'integraziun da persunas cun impediments. Quest concept fixescha, co che las prestaziuns e las purschidas per persunas cun impediments duain vegnir finanziadas e planisadas. La regenza grischuna ha deliberà il concept che sto anc vegnir approvà da la confederaziun.

Cun l'acceptaziun dal conclus federal davart la nova concepziun da la gulivaziun da finanzas e da las incumbensas tranter la confederaziun ed ils chantuns (NGF) l'onn 2004 è passada la cumpetenza per finanziar las instituziuns per persunas cun impediments da la confederaziun als chantuns. Tenor la constituziun federala èsi dapi il 1. da schaner 2008 chaussa dals chantuns da promover l'integraziun da persunas cun impediments tras contribuziuns per la construcziun e per la gestiun da chasas da dimora, da lavuratoris e da centers da di.

Per garantir la cuntinuitad necessaria a las persunas cun impediments pertutgadas ed a las instituziuns respectivas ha il legislatur previs in termin transitoric sin plaun federal. Mintga chantun sto surpigliar durant almain trais onns vinavant las "prestaziuns vertentas" da la confederaziun, q.v.d. las contribuziuns da construcziun, d'indriz e da gestiun da l'assicuranza d'invaliditad a favur da chasas da dimora e d'autras furmas d'abitar collectivas sco er a favur da lavuratoris e da centers da di. L'indemnisaziun da las prestaziuns po vegnir substituida tenor il sistem da finanziaziun da la confederaziun, ma pir cur ch'il chantun posseda in concept chantunal, approvà dal cussegl federal, per promover l'integraziun da persunas invalidas.

Puncts centrals dal concept
Il nov concept dal chantun Grischun per promover l'integraziun da persunas cun impediments definescha las cundiziuns generalas ed ils princips, tenor ils quals il chantun ha l'intenziun da concepir en il futur l'agid instituziunalisà a persunas cun impediments. El fixescha, co che las prestaziuns duain vegnir finanziadas e co che las purschidas da las instituziuns per persunas cun impediments duain vegnir concepidas en il futur. Il concept sa basa sin il concept da model ch'è vegnì deliberà da la conferenza da las directuras e dals directurs chantunals dals affars socials da la Svizra orientala (CDAS ost). Il concept è vegnì dà en consultaziun a las instituziuns ed a las organisaziuns grischunas da l'agid a persunas cun impediments durant la perioda dals 13 da november 2009 fin ils 15 da december 2009. Las indicaziuns e las remartgas ch'èn resultadas da la consultaziun èn vegnidas resguardadas en il concept qua avant maun.

Nov sistem da finanziaziun
Da nov duai in sistem da finanziaziun ch'è orientà a las prestaziuns ed al subject remplazzar l'indemnisaziun da las prestaziuns vertenta ch'è orientada al deficit e che vegniva pratitgada da la confederaziun. Il nov sistem da finanziaziun ha l'intent da garantir a persunas cun impediments in'assistenza irreproschabla, quantitativamain adequata ed economica en instituziuns staziunaras. El duai esser simpel e chapaivel per tut las persunas participadas.
La finanziaziun futura è orientada al basegn individual d'assistenza da las persunas cun impediments. Il basegn d'assistenza vegn registrà cun in sistem da classificaziun. Quai permetta da fixar pauschalas standardisadas per finanziar las differentas prestaziuns d'assistenza a favur da persunas cun impediments. Er cun la nova moda da finanziaziun vegnan las prestaziuns indemnisadas vinavant a las instituziuns.

Planisaziun da la purschida cun ils chantuns da la Svizra orientala
Plinavant duain l'analisa dal basegn e la planisaziun da la purschida vegnir fatgas en il futur en collavuraziun cun ils chantuns da la CDAS ost (AI, AR, GL, GR, SG, SH, TG). Per l'analisa dal basegn e per la planisaziun da la purschida vegnan resguardads tant ils basegns da las utilisadras e dals utilisaders sco er ils basegns dals purschiders. Il nov concept tracta plinavant la moda da collavurar cun las instituziuns, ils princips da la scolaziun professiunala e da la furmaziun supplementara professiunala dal persunal spezialisà, la procedura da mediaziun en cas da dispitas tranter las persunas invalidas e las instituziuns, la moda da collavurar cun auters chantuns sco er la planisaziun per realisar il concept.

Ulteriur proceder
La CDAS ost ha concludì d'inoltrar communablamain ils concepts chantunals al cussegl federal. Ils princips ch'èn cuntegnids en il concept dal chantun Grischun vegnan concretisads suenter en in emprim pass en collavuraziun cun ils chantuns da la Svizra orientala e cun il chantun Turitg. Sin basa da questa concretisaziun vegn il chantun Grischun ad elavurar en in segund pass in project tar la revisiun da la lescha d'impedids.

Purschida actuala
Tenor la statistica da la AI vivevan il schaner 2008 5'765 persunas che retiravan ina renta da la AI en il chantun Grischun (senza resguardar las rentas supplementaras da la AI). Da questas persunas han profità 9.5% da la prestaziun d'ina instituziun staziunara en il sectur "dimora" e 16.8% en il sectur "structura dal di". Las ulteriuras persunas che retiravan ina renta han dumagnà lur mintgadi cun in sustegn ambulant ubain senza l'agid d'ina instituziun. En las trais purschidas "dimora collectiva cun assistenza da basa", "structura dal di, occupaziun e lavur" sco er "integraziun e reintegraziun professiunala" existan en il chantun Grischun en total var 1'500 plazzas.
Dapi ch'il chantun Grischun ha surpiglià, il 1. da schaner 2008 la responsabladad cumplessiva per la permissiun, per la renconuschientscha, per la surveglianza e per la finanziaziun da las instituziuns per persunas cun impediments, metta el a disposiziun ils meds finanzials per las instituziuns en il preventiv. L'onn 2008 han importà ils custs nets vi da las contribuziuns da gestiun per instituziuns entaifer il chantun circa 33,3 milliuns francs e per instituziuns ordaifer il chantun 5,2 milliuns francs. L'onn 2008 èn ultra da quai vegnidas pajadas contribuziuns d'investiziun en la summa da 4,5 milliuns francs per las instituziuns en il chantun Grischun.


Infurmaziuns:
- cusseglier guvernativ Hansjörg Trachsel, schef dal departament d'economia publica e fatgs socials, tel. 081 257 23 01
- Andrea Ferroni, manader da l'uffizi dal servetsch social, tel. 081 257 26 51


Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun