Cumbain che las "cundiziuns generalas" da l'entira economia èn tut auter che idealas per il martgà da lavur en il Grischun, tutga il Grischun dapi onns tar ils chantuns cun las quotas da dischoccupaziun las pli bassas. Quest resultat allegraivel engrazia il chantun per gronda part ad interpresas che fan ina politica da persunal raschunaivla, ma er al fatg che la politica chantunala dal martgà da lavur è precauta e favuraivla per l'economia. Tar las numerusas incumbensas da questa politica tutgi per exempel da dumagnar las interrupziuns annualas da la lavur da 2 fin 4 mais durant la stagiun bassa en las branschas d'hotellaria e da construcziun, ch'èn – cun totalmain 37'000 lavurantas e lavurants – las branschas cun l'occupaziun la pli gronda. En il Grischun sco chantun da cunfin è la branscha da construcziun plinavant exponida dapli che en auters lieus a la concurrenza estra, la quala ha tuttina tramess l'onn passà 4'800 forzas da lavur en noss chantun.

Malgrà questas cundiziuns generalas difficilas appartegna il Grischun – ensemen cun Appenzell dadens, cun Uri e cun Sursilvania – a quels chantuns che han dapi onns las quotas da dischoccupaziun las pli bassas en tut la Svizra. L'onn passà ha la quota da dischoccupaziun importà en media 1.8% en il chantun Grischun. La media da tut la Svizra sa chattava percunter a 3.7%. Differents chantuns da la Svizra franzosa han gì quotas da dischoccupaziun tranter 6% e 7.5%.

Pitschna dischoccupaziun da giuvenils
In fatg allegraivel en il Grischun è er che la dischoccupaziun da giuvenils è relativamain bassa. Actualmain ha il chantun 56 persunas dischoccupadas en la categoria da vegliadetgna da 15 fin 19 onns (stadi: avrigl 2010). Quai correspunda ad ina quota da dischoccupaziun da 0.9% en questa categoria. En l'entira Svizra sa chattava questa quota da dischoccupaziun tar 3%.
Pertutgada pli ferm è la categoria da 20 fin 24 onns. Cun ina quota da dischoccupaziun da 3% n'avevan totalmain 283 persunas nagina lavur en questa categoria en il chantun. En l'entira Svizra era questa quota a 5.7%.

Intermediaziun da lavur effizienta tras ils CIL
L'incumbensa primara dals centers regiunals per intermediaziun da lavur (CIL) è ina intermediaziun svelta da persunas che tschertgan ina plazza en il martgà da lavur. Tenor in studi ch'è vegnì fatg per incumbensa dal secretariat da stadi per l'economia (SECO) dattan las patrunas ed ils patruns grischuns in bun attestat als CIL en il chantun. Ils CIL furneschan lur prestaziuns en moda effectiva ed effizienta. Ultra da l'intermediaziun da persunas che tschertgan ina plazza sustegnan ils CIL er las patrunas ed ils patruns a la tschertga da forzas da lavur a l'exteriur. Uschia è mintga CIL en cas da derasar, sin giavisch, annunzias da plazzas en l'entira Europa. Ils CIL han ultra da quai contacts cun autoritads dal martgà da lavur en l'entira Europa.

Trenar las forzas da lavur
Cun ina vasta paletta d'uschenumnadas mesiras per il martgà da lavur promova l'uffizi chantunal per industria, mastergn e lavur (UCIML) la cumpetitivitad da persunas che tschertgan ina plazza sin il martgà da lavur. Uschia vegnan – en il rom d'in project da gastronomia – forzas da lavur auxiliaras avischinadas respectivamain approfundadas en differentas activitads da la gastronomia e da l'hotellaria, sco per exempel en l'agid da cuschina, en il service u en la linscharia. En il curs general da construcziun emprendan persunas che tschertgan ina plazza – ultra da l'utilisaziun da diversas maschinas da construcziun – las activitads las pli differentas sco manual e plinavant ils princips da la segirezza a la plazza da lavur en la branscha da construcziun. In instrument d'integraziun impurtant èn er ils praticums che mainan savens ad ina plazza fixa.

Diminuziun da la lavur a temp reducì
Il svilup da l'entira economia lascha supponer che la lavur a temp reducì sa diminueschia anc vinavant ils proxims mais. Actualmain lavuran anc 26 manaschis cun 941 lavurantas e lavurants a temp reducì (stadi: avrigl 2010). L'avrigl da l'onn precedent avevan anc 56 interpresas cun 2'052 lavurantas e lavurants annunzià lavur a temp reducì.

Ils pajais ed ils chantuns da la regiun dal Rain alpin recruteschan communablamain forzas spezialisadas
Malgrà che las quotas da dischoccupaziun èn relativamain autas en Svizra ed en l'Europa, mancan anc adina forzas spezialisadas en il spazi economic da la Val dal Rain, en spezial tecnicistas e tecnicists sco er inschigneras ed inschigners. L'incumbensa da recrutar las forzas spezialisadas necessarias prenda il chantun Grischun per mauns ensemen cun ses vischins da la regiun dal Rain alpin, numnadamain il Liechtenstein, il Vorarlberg e Son Gagl. En il center stat ina commerzialisaziun communabla da la regiun attractiva dal Rain alpin en tut l'Europa. La rait internaziunala da las autoritads dal martgà da lavur vegn ad esser in agid impurtant en chaussa.

Concurrenza estra en la branscha da construcziun
L'onn passà eran activas 2'300 interpresas estras cun 4'800 forzas da lavur en il Grischun. Passa 90% da questas interpresas eran manaschis da l'industria principala e secundara da construcziun. En collavuraziun cun il post da controlla da la lavur dal Grischun èn vegnids controllads 1'520 manaschis cun 3'900 lavurantas e lavurants. Er sche la cumissiun professiunala paritetica n'ha betg anc terminà l'evaluaziun da questas controllas, ston ins partir dal fatg che var 30% fin 40% dals manaschis esters controllads n'hajan betg observà ils salaris minimals u hajan cuntrafatg a las disposiziuns davart il temp da lavur. Per garantir a las interpresas indigenas cundiziuns da concurrenza gistas èsi indispensabel che la concurrenza estra sa tegnia vi da las disposiziuns davart il salari e davart il temp da lavur che valan qua tar nus. La rait cumpacta da controlla, ch'è vegnida stendida dal UCIML e dal post da controlla da la lavur dal Grischun, fa effect. En cumparegliaziun cun ils onns precedents è il dumber da cuntravenziuns sa reducì.


Infurmaziuns:
- cusseglier guvernativ Hansjörg Trachsel, schef dal departament d'economia publica e fatgs socials, tel. 081 257 23 15
- Paul Schwendener, manader da l'uffizi per industria, mastergn e lavur, tel. 081 257 23 45


Gremi: departament d'economia publica e fatgs socials
Funtauna: rg departament d'economia publica e fatgs socials