Cun mesiras accumpagnantas s'engascha il chantun Grischun per il rinforz e per il svilup da la resgia da Domat ad in lieu per l'elavuraziun integrada da laina. Qua tras demussa il chantun ch'el sustegna er en l'avegnir in'utilisaziun persistenta da la materia prima indigena "lain" e ch'el segirescha il chanal da vendita il pli impurtant per laina radunda per las vischnancas.

La resgia Stallinger Swiss Timber a Domat è vegnida averta l'avrigl 2007 e surpigliada la fin da l'onn 2008 da la Mayr-Melnhof Swiss Timber SA (MMST). Avant l'avertura da questa resgia stueva ina gronda part da la laina radunda grischuna vegnir exportada senza pudair vegnir valurisada entaifer il chantun. Las enconuschientschas fatgas fin ussa conferman ils effects fitg positivs che la resgia ha sin l'economia da laina grischuna ed uschia er sin las vischnancas grischunas, che possedan passa 90 pertschient dal guaud grischun. Tras quai che la vendita da la laina or da la tgira dal guaud da protecziun è segirada, vegn plinavant er promovida la garanzia persistenta da las funcziuns da protecziun dal guaud per il chantun muntagnard e turistic Grischun.

Cundiziuns midadas sin il martgà
Dapi che la resgia da Domat è vegnida averta, han oravant tut trais cundiziuns betg influenzablas sin il martgà chaschunà ina situaziun economica seriusa per la MMST: La crisa d'immobiglias e la crisa economica mundiala han gì per consequenza ch'il martgà da vendita impurtant en ils Stadis unids è sa diminuì. Pervia da la stgarsezza da materia prima èn ils pretschs per laina radunda s'augmentads per passa 40 pertschient. Percunter èn ils pretschs per laina da tagl sa sviluppads mo sut la media. Plinavant è il curs da l'euro sa pegiurà per passa 15 pertschient en cumparegliaziun cun il franc svizzer. Questas cundiziuns midadas sin il martgà han mussà che la resgia da Domat sto vegnir provedida currentamain e suffizientamain cun laina radunda e ch'ella sto diversifitgar sia producziun tras ulteriuras investiziuns per gulivar meglier eventualas midadas sin il martgà.

Mesiras accumpagnantas
Las mesiras accumpagnantas dal chantun sa basan principalmain sin duas ponderaziuns: Per l'ina dovri – tenor retschertgas da l'uffizi forestal (UF) – dretgs da furniziun segirs resp. garanzias da cumpra segiras per pudair coordinar e planisar il provediment cun laina radunda or dal guaud indigen. Sche la vendita da laina è segirada tras pretschs che correspundan al martgà, èn segiradas er las investiziuns considerablas ch'il chantun e las vischnancas fan per l'avertura dal guaud e per la modernisaziun da las maschinas. La resursa "lain", ch'è da gronda impurtanza per il chantun Grischun, po mo vegnir utilisada en moda persistenta, sche las possessuras ed ils possessurs da guaud pon furnir cuntinuadamain lur laina a la resgia. Per l'autra duai vegnir sustegnida ina strategia che pussibilitescha – cun novs products (pellets ed aissas da lain cruschà) – da sviluppar vinavant la resgia ad in lieu per l'elavuraziun integrada da laina. Uschia vegnan augmentadas tant la situaziun dal retgav sco er la valurisaziun da la resgia.

Investiziuns en il guaud
Il project "Martgà da laina radunda en il Grischun", che duai coordinar las activitads da las differentas proprietarias e dals differents proprietaris da guaud sco er da las offerentas e dals offerents da laina, è vegnì lantschà gia l'onn 2009. Sco sulet dals gronds chantuns che produceschan laina ha il Grischun pudì augmentar cuntinuadamain l'utilisaziun da laina ils ultims 3 onns. Il Grischun è pia sin la dretga via ed ha er ina rolla da piunier entaifer la Svizra. En il rom dal project "Martgà da laina radunda en il Grischun" vegn focussà ussa il provediment da la MMST cun laina or da las vischnancas grischunas: per meglierar la furniziun da la MMST entaifer il chantun sco part impurtanta da l'economia forestala grischuna vegn il chantun Grischun ad instradar per maximalmain 14 milliuns francs in sistem d'impuls ch'è limità a 3 onns e che duai promover contracts da furniziun a lunga vista tranter las vischnancas e la MMST.

Investiziuns per rinforzar la resgia da Domat
En il rom da las mesiras da restructuraziun da la MMST en la dimensiun dad 80 milliuns francs desista il chantun Grischun da l'emprest da 9,6 milliuns francs ch'el aveva concedì da ses temp. Contribuziuns essenzialas èn er vegnidas prestadas da la banca che finanziescha il project, da la gruppa Mayr-Melnhof Holz sco er dals anteriurs proprietaris Franz e Leopold Stallinger. Cun ina contribuziun da maximalmain 15,5 milliuns francs vi da las investiziuns da la MMST da var 50 milliuns francs gida il chantun Grischun ultra da quai a trair a niz il potenzial da valurisaziun futur: en in'emprima fasa cun 6,75 milliuns francs per endrizzar en dus stgalims la producziun da pellets, ed en ina segunda fasa cun 8,75 milliuns francs a las investiziuns posteriuras per elavurar la laina da tagl ad aissas da lain cruschà. Er la Axpo Tegra SA sustegna il svilup da la resgia da Domat cun ina contribuziun finanziala. Uschia po ella furnir dapli chalur industriala e trair a niz meglier sias capacitads. La buna collavuraziun tranter la Axpo Tegra SA e la MMST ha gì l'effect che la MMST desista da construir in'atgna ovra electrica da laina.

Niz impurtant per l'economia publica
Tras las mesiras menziunadas rinforza il chantun sia strategia vertenta per promover la resursa natirala "lain". La resgia da Domat ha augmentà per 37 milliuns francs la valurisaziun annuala per il Grischun or da l'utilisaziun dals guauds. Ils 17,1 milliuns francs ch'il chantun ha investì fin ussa (contribuziun d'investiziun da 7,5 milliuns francs ed emprest da 9,6 milliuns francs) èn pia returnads en l'economia publica grischuna sco import ch'è bleras giadas pli grond. Uschia han tranter auter ils manaschis forestals da las vischnancas pudì reducir ils deficits en lur quints da gestiun per totalmain var 8 milliuns francs per onn. Grazia al fatg che la resgia da Domat vegn sviluppada vinavant ad in lieu per l'elavuraziun integrada da laina, il qual producescha laina da tagl, pellets ed aissas da lain cruschà, poi vegnir tratg a niz en l'avegnir in potenzial da valurisaziun augmentà da 70 milliuns francs per onn. Plinavant pon ins partir dal fatg ch'ils quints da gestiun dals manaschis forestals vegnian ad avair vinavant in svilup positiv pervia dals gudogns d'effizienza.

Schanza per las vischnancas
Cun ses engaschi stgaffescha il chantun la premissa per che las vischnancas possian – sco proprietarias da guaud – tgirar lur guauds er en l'avegnir tant sco pussaivel senza chaschunar custs supplementars e per ch'ellas possian mantegnair las plazzas da lavur decentralas en l'economia forestala ed en la selvicultura. La resgia da Domat stat en il servetsch da l'economia forestala grischuna ed uschia en il servetsch da las vischnancas. Sco vischnanca da staziunament è la vischnanca da Domat dependenta da la participaziun d'ulteriuras vischnancas grischunas per pudair sviluppar vinavant la MMST, per che la resgia possia vegnir provedida cun avunda laina radunda grischuna. Il chantun intimescha perquai las vischnancas da nizzegiar en moda persistenta la schanza singulara d'ina resgia en il Grischun e da fixar cun la MMST dretgs da furniziun a lunga vista en il rom dal project "Martgà da laina radunda en il Grischun". Cun sias mesiras accumpagnantas segirescha il chantun il chanal da vendita il pli impurtant sco er pretschs confurms al martgà per la laina radunda che resulta en las vischnancas grischunas tras la tgira dal guaud da protecziun.


Infurmaziuns:
- cusseglier guvernativ Hansjörg Trachsel, schef dal departament d'economia publica e fatgs socials, tel. 081 257 23 01
- cusseglier guvernativ Stefan Engler, schef dal departament da construcziun, traffic e selvicultura, tel. 081 257 36 01
- Eugen Arpagaus, manader da l'uffizi per economia e turissem, tel. 081 257 23 77 u 079 256 93 94
- Reto Hefti, selvicultur chantunal, tel. 081 257 38 51 u 079 659 69 18


Gremi: departament d'economia publica e fatgs socials / departament da construcziun, traffic e selvicultura
Funtauna: rg departament d'economia publica e fatgs socials / departament da construcziun, traffic e selvicultura