da Claudio Lardi, president da la regenza

Durant mes temp d'uffizi hai jau rendì attent repetidamain al svilup dals dumbers da naschientschas en il chantun Grischun. Quai hai jau fatg cun la persvasiun che la tendenza da la reducziun dals dumbers da naschientschas ha consequenzas considerablas per nossa societad e per nossa economia. Cun mias novitads bainmanegiadas, ma disfavuraivlas sun jau mintgatant ma sentì in pau en la situaziun d'in meteorolog.

Il meteorolog na fa betg l'aura. El rimna las datas, analisescha la situaziun da l'aura e fa ina prognosa. Tras in servetsch meteorologic infurmescha el per exempel ch'ina pressiun bassa robusta maina aria fraida ed umida vers noss pajais. Per il di suenter po el prognostitgar ch'i cumenza l'avantmezdi a naiver fermamain fin giu la Bassa. Dentant prognosa vi u nà: tschertas manischunzas e tscherts manischunzs, pronts da surpigliar ristgas, sa rendan sin via cun l'equipament da stad e cun la speranza savens nunmotivada ch'i na vegnia bain betg uschè nausch sco prognostitgà.

Ina metodica sumeglianta sco il meteorolog applitgescha il departament d'educaziun, cur ch'el rimna ed analisescha las datas davart ils dumbers da naschientschas. En in rapport curt che vegn edì dal secretariat dal departament ed actualisà mintg'onn infurmescha el la publicitad davart ils dumbers da naschientschas sut www.ekud.gr.ch.

Ils dumbers da naschientschas èn sa reducids da 2433 uffants l'onn 1992 a 2011 uffants l'onn 2000. L'onn 2009 èn naschids 1619 uffants.




Ils ultims onns ha il Grischun er in saldo da migraziun negativ tar ils uffants fin a la 6. classa. En cumparegliaziun cun il dumber da naschientschas d'ina annada van – fin a la 6. classa – dapli uffants cun lur geniturs davent dal chantun che quai ch'i vegnan en il chantun.




Las cifras elavuradas davart ils dumbers da naschientschas ed er las lingias da tendenza èn stadas in agid da decisiun en inqual process da decisiun. Uschia han singulas vischnancas examinà anc ina giada lur projects e lur plans da chasas da scola ed han per part realisà – ensemen cun vischnancas vischinas – soluziuns pli cunvegnentas ord vista pedagogica ed economica. En il sectur da las scolas medias ha la regenza pudì redimensiunar il project per la sanaziun e per l'engrondiment da la scola chantunala grischuna. En il sectur da la furmaziun professiunala ha il Grischun – bain savend che l'annada 1992 ha in saldo da migraziun zunt negativ – renunzià a programs spezials cunter ina mancanza da plazzas d'emprendissadi ch'era vegnida prognostitgada per l'onn 2008 en l'entira Svizra.

I dat dentant er exempels, nua che auters arguments han la finala gì dapli pais en la discussiun politica. Uschia ha il cussegl grond – er en vista a las prognosas da la reducziun dals dumbers da scolaras e da scolars – vulì rinforzar las vischnancas cun midar la finanziaziun da la scola populara cun agid da la NGF grischuna, ch'il pievel ha dentant refusà. In sistem da gulivaziun da las grevezzas dueva remplazzar il sistem da contribuziuns pauschalas ch'èn colliadas cun ils dumbers diminuints da scolaras e da scolars.

Durant mia activitad en la regenza è la furmaziun professiunala ma stada spezialmain a cor. E gist en connex cun la recrutaziun da la generaziun giuvna a glieud da professiun ma fan ils dumbers da naschientschas diminuints per las annadas suenter l'onn 2000 quitads ord vista da la furmaziun e da l'economia. Sch'ils dumbers d'admissiun a las scolas medias restan numnadamain stabils tar var 650 giuvenils per onn, tanghescha la reducziun dals dumbers da naschientschas en emprima lingia la furmaziun professiunala. In tal scenari avess consequenzas gravantas per l'economia grischuna. Er ina integraziun fitg buna dals giuvenils esters che vivan cun nus pudess minimisar mo per part questas consequenzas. Spetgar e sperar ch'i na vegnia bain betg uschè nausch, è insatge per glieud endirida ch'è pronta da surpigliar ristgas. Ed en connex cun mes quità per la furmaziun professiunala pens jau alura mintgatant a la prognosa dal meteorolog.

La sessiun d'october dal cussegl grond ha dà la chaschun da tematisar il svilup dals dumbers da naschientschas en il Grischun. Quai lascha sperar e pleda per noss parlament, sch'el resguarda – en il rom da l'appreziaziun generala – questas cifras a chaschun da las proximas decisiuns da la politica da furmaziun e da la politica sociala ed economica.