Il departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient (DECA) ha laschà examinar la retschertga che la scola auta da tecnica ed economia (SATE) a Cuira ha fatg avant las elecziuns per incumbensa da la Südostschweiz pressa e stampa SA. L'evaluaziun da l'universitad da Berna è ussa avant maun e vegn a la conclusiun che la retschertga saja vegnida realisada correctamain. A medem temp crititgescha ella dentant er singuls puncts. Il DECA ha prendì enconuschientscha dals resultats dal rapport da studi e constatescha ch'i n'exista nagin ulteriur basegn d'agir per il chantun.

Per incumbensa da la Südostschweiz pressa e print SA ha la SATE a Cuira fatg ina retschertga avant las elecziuns grischunas da la regenza e dal cussegl grond dals 13 da zercladur 2010. Questa retschertga ha gì lieu tranter ils 8 ed ils 21 d'avrigl 2010 ed igl èn vegnidas fatgas tut en tut 1007 intervistas per telefon. Ils resultats èn vegnids publitgads ils 16 da matg 2010 en la "Südostschweiz am Sonntag". Tenor la retschertga avevan la cussegliera guvernativa vertenta Barbara Janom Steiner ed ils dus cussegliers guvernativs vertents Hansjörg Trachsel e Martin Schmid quel mument la meglra favur da las electuras e dals electurs. Ils dus novs candidats Martin Jäger e Heinz Brand fissan – tenor la retschertga – medemamain vegnids elegids en la regenza, betg dentant Mario Cavigelli e Barla Cahannes Renggli. Ils trends da la retschertga davart las elecziuns dal cussegl grond prevesevan perditas massivas per la PLD e perditas pli pitschnas per la BDP e per la PCD. Per la PPS e per la PS ha la retschertga percunter prognostitgà in gudogn da mandats.

En las medias ed en la politica èn las reacziuns sin questas retschertgas, ch'èn vegnidas realisadas per l'emprima giada en il Grischun avant elecziuns da la regenza ed avant elecziuns cirquitalas, stadas maschadadas ed han er purtà critica. En dumonda èsi per exempel vegnì mess, quant represchentativa che la retschertga saja stada. Tranter auter èsi er vegnì crititgà che la retschertga haja sfalsifitgà il resultat da las elecziuns, perquai che las aderentas ed ils aderents sajan vegnids mobilisads en differenta moda e maniera.

Sin quai ha il president da la regenza Claudio Lardi, schef dal DECA, incumbensà l'institut da scienzas politicas da l'universitad da Berna d'examinar – sco post spezialisà extern – la retschertga che la SATE ha fatg avant las elecziuns. L'institut ha examinà la represchentativitad da la retschertga, il mument che la retschertga è vegnida fatga, ils effects da las dumondas, l'evaluaziun e la preschentaziun dals resultats, la preschentaziun dals resultats da la retschertga en las medias sco er ils custs. Ussa èn ils resultats da questa evaluaziun avant maun.

Realisà bain e conscienziusamain la retschertga da la SATE, ma i dat er critica
Il rapport da studi vegn a la conclusiun che la retschertga da la SATE saja stada represchentativa e ch'ella saja – mesirà cun standards professiunals – vegnida realisada bain e conscienziusamain. La retschertga da la SATE ha tuttavia furnì ina impressiun mumentana vardaivla da las elecziuns da la regenza da l'onn 2010. L'evaluaziun crititgescha dentant er la retschertga da la SATE. Uschia n'ha il fatg che la retschertga è vegnida fatga baud bain purtà nagins resultats fauss, ma la retschertga ha cumpiglià mo in stadi tempriv dal process da la furmaziun d'opiniun. Circa in terz da tut las vuschs n'eran betg anc surdadas quel mument. Uschia n'èsi betg stà pussaivel quel mument da far constataziuns statisticamain vardaivlas davart l'elecziun da la candidata Cahannes Renggli e dals candidats Jäger, Brand e Cavigelli, perquai che las differenzas procentualas tranter la candidata e tranter ils candidats sa chattavan entaifer la marscha da sbagls. A quest fatg han las medias rendì attent memia pauc.

Areguard la retschertga davart las elecziuns dal cussegl grond constatescha l'evaluaziun che las prognosas èn stadas memia ristgadas, perquai ch'ellas han tegnì quint memia pauc dal sistem electoral grischun. Pervia da la divisiun èn blers circuls electorals pitschens ed – en consequenza da quai – pervia d'ina ferma persunalisaziun da las elecziuns èsi enorm difficil da far ina prognosa davart la repartiziun dals mandats en il parlament.

En la publicitad è er vegnida discutada la summa che l'incumbensadra ha pajà per la retschertga da la SATE. En quest connex constatescha il rapport da studi ch'ina retschertga da questa dimensiun custia – tut tenor l'institut da retschertga – approximativamain tranter 20'000 e 25'000 francs. Quai è pliras giadas dapli che quai ch'è vegnì pajà a la SATE.

Nagin ulteriur basegn d'agir
Il DECA ha prendì enconuschientscha dals resultats da l'evaluaziun. El ha tramess il rapport da studi sco infurmaziun a la SATE a Cuira ed er a la Südostschweiz pressa e print SA. Il DECA parta dal fatg che tut las persunas participadas emprendian las lecziuns necessarias en chaussa e che la fatschenta saja terminada qua tras. In ulteriur basegn d'agir n'exista betg per il chantun Grischun ord vista dal DECA. Il rapport da studi vegn publitgà sin la pagina d'internet dal DECA sut www.ekud.gr.ch.


Infurmaziuns:
president da la regenza Claudio Lardi, schef dal departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient, tel. 081 257 27 01


Gremi: departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient
Funtauna: rg departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient