La collina d'abitadi dal temp da bronz Crestaulta a Surin en la Val Lumnezia ha servì a scienziadas futuras ed a scienziads futurs sco object da retschertga. En quest connex han pudì vegnir fatgas novas enconuschientschas davart la culegna preistorica.

Dals 9 fin ils 22 da zercladur 2012 è ina plazza da chats archeologics dal Grischun che n'è ils ultims onns betg pli vegnida resguardada uschè ferm stada en il center da vivas lavurs da perscrutaziun scientifica. En il rom d'in curs universitar ha – en collavuraziun cun il servetsch archeologic dal Grischun – ina gruppa interdisciplinara da l'universitad da Berna (institut da geologia ed institut da las scienzas archeologicas) ensemen cun scienziadas e scienziads da l'universitad da Heidelberg, da la scola auta d'art da Turitg, da la scola auta spezialisada bernaisa sco er da l'institut federal per la perscrutaziun da guaud, naiv e cuntrada pudì examinar la culegna dal temp da bronz da Crestaulta sper Surin. Questa plazza da chat en la Val Lumnezia ch'è impurtanta per la preistorgia dal Grischun è vegnida exchavada per part da Walo Burkart ils onns 1930. Ils resultats da las lavurs ha Burkart publitgà l'onn 1946. Dapi quella giada èn vegnids fatgs là mo pli pitschens studis da detagl.

A Crestaulta è vegnì intermedià a geologas ed a geologs, a geografas ed a geografs ed oravant tut ad archeologas ed ad archeologs futurs cun exercizis pratics, co ch'els pon cartografar cuntradas e lieus da chats archeologics en moda moderna e co ch'els pon en quest connex duvrar e cumbinar en moda raschunaivla geodatas existentas sco maletgs or da l'aria e da satellits, chartas, fegls da cataster, datas da scans da laser, ma er skizzas veglias d'exchavaziuns. Ultra da quai è vegnida exercitada l'utilisaziun da dronas teleguidadas per far models altimetrics precis. In ulteriur punct central è stada l'applicaziun da metodas geofisicalas da prospecziun modernas cun las qualas pon vegnir rendidas visiblas – senza la minima intervenziun en il terren – structuras archeologicas anc betg exchavadas sco ils plans orizontals da chasas, ils fuclars e las construcziuns da defensiun. Latiers èn las scienziadas futuras ed ils scienziads futurs vegnids sustegnids da Christian Hübner (ggh solutions in geoscience, Freiburg i. B.), in expert renumà en questas disciplinas.

Emprender e scuvrir il medem mument novs fatgs
Las lavurs han pussibilità a las studentas ed als students da far experientschas impurtantas per lur professiun futura cun applitgar tecnicas ultramodernas e d'exercitar il barat sur las disciplinas ora. Il medem mument han las retschertgas libras da donns purtà novas enconuschientschas davart la culegna da Crestaulta. Ultra d'ina cartaziun precisa da la collina e da ses conturns ston vegnir menziunads spezialmain ils resultats da las mesiraziuns geoelectricas. Per l'ina permettan ellas da giuditgar las relaziuns da mantegniment en il sectur anc betg exchavà da la planira da la collina. Per l'autra cumprovan ellas in mir da defensiun ch'ins n'enconuscheva anc betg enfin ussa e che circumdava cumplettamain l'abitadi e ch'era probablamain interrut mo dal portal principal e d'ina pitschna porta da fugia.
Per ils proxims onns èsi planisà da cuntinuar e d'intensivar las lavurs. Ins po damai sperar ch'i dettia – grazia a l'auta tecnologia – ulteriuras scuvridas a quest lieu d'abitadi unic che amplifitgeschan la savida davart ils abitants da las Alps dal temp da bronz.


Infurmaziuns:
Thomas Reitmaier, archeolog chantunal, uffizi da cultura dal Grischun, tel. 081 257 48 60, e-mail thomas.reitmaier@adg.gr.ch  


Fotografias agiuntadas:

Illustraziun 1:
Fotografia d'in "micro air vehicle" (hexacopter). Sin la part planiva da la culegna da Crestaulta (vart sanestra da la fotografia) vesan ins ils bindels da mesirar preparads per las prospecziuns geofisicalas e las studentas ed ils students ch'èn occupads cun las lavurs da mesiraziun.
(Fotografia Christian Hübner, ggh solutions in geoscience) 



Illustraziun 2:
Prospecziun geofisicala cun il cesium-magnetometer sin la part planiva da la culegna da Crestaulta. Cun questa tecnica pon vegnir cartografadas structuras archeologicas sutterranas.
(Fotografia Ralph Rosenbauer) 



Illustraziun 3:
Cumplementarmain a la prospecziun magnetica èn er vegnidas fatgas mesiraziuns geoelectricas che han furnì ils indizis per l'existenza da gronds mirs da defensiun.
(Fotografia Ralph Rosenbauer) 



Illustraziun 4:
Crestaulta, la culegna impurtanta dal temp da bronz mesaun, nà dal sidvest. Bain visibel è l'access original inclinà che manava si sin la collina.
(Fotografia Henrike Backhaus)


Gremi: servetsch archeologic dal Grischun
Funtauna: rg servetsch archeologic dal Grischun