Dal 2013 fin al 2016 pon las persunas d'instrucziun da la scola primara absolver a la scola auta da pedagogia dal Grischun ina scolaziun per il stgalim secundar I cumplementara a la professiun. La regenza grischuna ha approvà ina incumbensa correspundenta. Plinavant ha ella prendì enconuschientscha d'in rapport davart la mobilitad ed il traffic.
Da nov datti ina scolaziun cumplementara a la professiun per il stgalim secundar I a la SAPGR
Las persunas d'instrucziun da la scola primara dal Grischun duain pudair cuntanscher a la scola auta da pedagogia dal Grischun (SAPGR) a Cuira il diplom d'instrucziun per il stgalim secundar I, e quai cumplementarmain a la professiun. La SAPGR è vegnida incumbensada da la regenza da porscher l'atun 2013 en collavuraziun cun la scola auta da pedagogia da Turitg ina qualificaziun posteriura cumplementara a la professiun (studi 2013 – 2016). Il concept latiers è gia vegnì approvà dal cussegl da la SAPGR. Per il studi che dura 3 onns vegni fatg quint cun custs totals da var 1,83 milliuns francs per 20 persunas en scolaziun. Sch'il basegn vegn cumprovà, po vegnir cumenzà l'atun 2016 cun in nov percurs dal studi.
Gia dapi plirs onns constateschan las scolas dal Grischun ch'igl è fitg difficil da chattar persunas d'instrucziun per il stgalim secundar I ch'èn scoladas confurm al reglament. Perquai vegnan pli e pli persunas d'instrucziun cun in diplom d'instrucziun per la scola primara engaschadas sin il stgalim secundar I. Il biro per studis sociopolitics e da lavur (BASS) a Berna ha constatà l'onn 2010, che – tut tenor la regiun linguistica – fin a 45 pertschient da las persunas d'instrucziun da linguas sin il stgalim superiur eran engaschadas senza ina scolaziun correspundenta e che fin a 90 pertschient da las scolas han exprimì ch'ellas hajan difficultads da chattar persunas d'instrucziun scoladas adequatamain per il stgalim superiur (secundar e real). Questa situaziun è s'engrevgiada anc pli fitg en il fratemp. Igl exista in basegn interchantunal ed – en vista a la qualitad da l'instrucziun – er la necessitad da realisar dal 2013 fin al 2016 il nov studi en la SAPGR.
Il rapport davart la mobilitad furma la basa per la planisaziun futura dal traffic
La situaziun da traffic en il chantun Grischun sto vegnir meglierada vinavant. Il basegn d'agir resulta da la retschertga statistica da la confederaziun cun il num "Microcensus mobilitad e traffic" che vegn fatga mintga 5 onns sin basa d'interrogaziuns in di da referenza. Ella dat scleriment davart il cumportament da la populaziun svizra en il traffic. Suenter esser sa participà ils onns 2000 e 2005 ha il chantun Grischun er prendì part l'onn 2010 al studi represchentativ. La regenza grischuna ha prendì enconuschientscha dal rapport davart la mobilitad en il Grischun ch'è resultà ed ha declerà quest rapport sco ina basa per las planisaziuns futuras dal Grischun.
Las finamiras èn: promover il transport da rauba en moda ecologica cun la viafier, augmentar l'attractivitad dal traffic public da persunas, promover il traffic betg motorisà sco er observar la mobilitad ed il cumportament en il traffic. Plinavant duai vegnir meglierada l'accessibladad a lunga vista dal Grischun, quai vul dir: integrar il Grischun en moda optimala en la rait da viafier naziunala e meglierar las colliaziuns internaziunalas (ICE/TGV). Entaifer il chantun ston ultra da quai vegnir segiradas colliaziuns efficazias. I sto vegnir garantì in traffic regiunal attractiv cun bunas colliaziuns cun il traffic a gronda distanza.
Davart il cumportament da mobilitad da las Grischunas e dals Grischuns mussa il rapport detagls interessants: Dals resultats dal microcensus 2010 resorta tranter auter che la populaziun dal Grischun fa 36 kilometers per di (senza viadis a l'exteriur) e ch'ella dovra per quai 90 minutas. La part la pli gronda, numnadamain 42 pertschient dals trajects, pertutgan il traffic da temp liber. Il traffic pendular (lavur e scolaziun) percunter è cun 28 pertschient ina part bler pli pitschna. Cun ina part da 68 pertschient da la distanza fatga è il traffic individual motorisà lunschor il med da transport il pli impurtant. I suondan il traffic public (22 pertschient), il traffic betg motorisà (9 pertschient) ed auters meds da transport. Quai na fa betg smirvegliar, cunquai che 81 pertschient da tut las chasadas grischunas han almain in auto. Interessant è dentant il resultat che l'onn 2010 han pli paucas persunas giuvnas creschidas fatg il permiss da manischar en cumparegliaziun cun l'onn 2000 e ch'il cumportament da mobilitad da la populaziun grischuna na sa differenziescha strusch da quel da las ulteriuras Svizras e dals ulteriurs Svizzers.
Da vischnancas e da regiuns
- Cumbel: La revisiun totala da la planisaziun locala, concludida da la vischnanca da Cumbel ils 20 d'avrigl 2012, vegn approvada cun correcturas e cun ordinaziuns. La revisiun totala cuntegna ina nova lescha da construcziun sco er in repassament da tut ils plans d'utilisaziun.
- Mustér: La revisiun parziala da la planisaziun locala, concludida da la vischnanca da Mustér ils 11 da mars 2012, vegn approvada per part. Cun ina revisiun da la lescha da construcziun vul la vischnanca permetter da construir alloschis da lain permanents en la zona da campadi. Las disposiziuns correspundentas èn vegnidas returnadas a la vischnanca per las repassar. Davart la zona speziala Disentiserhof vegni decidì pli tard.
- Trin: Als custs per replantar la surfatscha da guaud en il territori "Runca/Munt Sura" sin il territori da la vischnanca da Trin per consequenza da l'incendi da guaud dals 29 d'avrigl 2010 sa participescha il chantun cun totalmain 955 052 francs. Las emprimas mesiras per replantar la surfatscha arsa èn vegnidas prendidas ils onns 2010 e 2011. En il rom d'ina segunda e d'ina terza etappa vegni cuntinuà cun las lavurs. Quellas cumpiglian en spezial la construcziun da rempars da lavinas temporars e da sendas d'inspecziun sco er utilisaziuns sfurzadas, plantaziuns, la tgira dal guaud giuven e mesiras per proteger la selvaschina.
- Cuira: Il project "Reparaziun da l'avertura Fülian" che l'uffizi da guaud e privels da la natira ha inoltrà per incumbensa da la citad da Cuira vegn approvà. Als custs vegn garantida ina contribuziun da maximalmain 97 500 francs.
- Val Müstair: La revisiun parziala da la constituziun da la vischnanca da Val Müstair dals 27 da zercladur 2012 resp. dals 12 d'avust 2012 vegn approvada.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun