Er sche lufs vivan permanentamain en in territori, vegnan els observads mo darar. Perquai èsi impurtant d'avair cumprovas indirectas. Grazia als svilups tecnics furneschan questas cumprovas infurmaziuns fitg impurtantas, per exempel davart la derivanza dals lufs dal Calanda.

Lufs vivan en il zuppà e vegnan per il solit observads e fotografads mo per casualitad. Per tuttina pudair far in maletg da l'existenza e dal svilup da l'effectiv dals lufs, vegnan applitgadas er metodas da cumprova indirectas. Ils guardiaselvaschina chantunals, collavuraturs da l'uffizi da chatscha e pestga, tgiran traplas fotograficas, analiseschan animals selvadis ed animals da chasa stgarpads, fan taxaziuns da fastizs en la naiv frestga e rimnan excrements, fastizs da spida e pails. En ils excrements ed en las ragischs dals pails sa chattan cellas dal corp cun infurmaziuns geneticas (DNA, RNA). L'universitad da Losanna (laboratori da biologia da conservaziun) fa las analisas correspundentas che permettan da determinar la spezia d'animals e – sche la qualitad è buna avunda – er la schlattaina e l'individi. Uschia èsi reussì d'identifitgar la luffa F07 ed il luf M30, che vivan al Calanda, sco geniturs probabels dals emprims lufs pitschens naschids en Svizra. Tuts dus èn l'emprim vegnids constatads l'onn 2011 en il Vallais.

Traplas fotograficas èn vegnidas postadas er da persunas privatas. Qua na pon ins far naginas objecziuns, uschè ditg che viandantas e viandants na vegnan betg disturbads. En nagin cas na dastgi dentant esser che traplas fotograficas vegnan equipadas cun estgas e cun predas. Uschia interpretassan ils lufs pitschens la savur da l'uman sco funtauna da nutriment attractiva, quai che pudess esser cunzunt l'enviern in tagl privlus en l'atgna charn. Lufs che sa disan vi da l'uman èn incalculabels e n'èn betg la finamira dal management grischun dal luf.

L'uffizi da chatscha e pestga appellescha a la populaziun da betg pavlar ils lufs e supplitgescha d'annunziar mintga observaziun directa ed indirecta. A medem temp vegni rendì attent che la societad grischuna per la perscrutaziun da la natira organisescha mardi, ils 20-11-2012, a Cuira in referat davart il tema "animals da rapina gronds" cun dr. Urs Breitenmoser, manader da project da KORA (projects da perscrutaziun coordinads per il mantegniment e per il manaschament dals animals da rapina en Svizra). L'occurrenza ha lieu en la chasa Brandis e cumenza a las 20.15. 
 

Remartga:
Davart quest tema stat a disposiziun in video sut www.gr.ch. 


Infurmaziuns:
- dr. Georg Brosi, manader da l'uffizi da chatscha e pestga dal Grischun, tel. 081 257 38 92
- Hannes Jenny, biolog da selvaschina, uffizi da chatscha e pestga, tel. 081 257 38 93 


Gremi: uffizi da chatscha e pestga dal Grischun
Funtauna: rg uffizi da chatscha e pestga dal Grischun