En sia ultima sesida ha la regenza beneventà il sboz preliminar da la lescha davart il fond da cumpensaziun. Plinavant ha ella prendì posiziun tar la revisiun dal concept "Castur en Svizra" sco er tar la realisaziun da l'uschenumnada "iniziativa cunter pedofils".

La regenza beneventa il sboz preliminar da la lescha davart il fond da cumpensaziun
La regenza grischuna ha prendì posiziun tar il sboz preliminar da la lescha federala davart l'institut administrativ per il fond da cumpensaziun da la AVS, da la AI e dal UCG (lescha davart il fond da cumpensaziun). Cun sias leschas introductivas tar la AVS, tar la AI e tar las prestaziuns supplementaras e cun la lescha davart ils supplements da famiglia ha il chantun Grischun stgaffì la basa per realisar las ovras socialas da maniera moderna ed interdependenta. Ina caracteristica da la legislaziun introductiva chantunala è quella che tut ils secturs che vegnan ussa mess en discussiun areguard ils fonds da cumpensaziun, èn reglads cleramain: la furma da l'institut, la surveglianza organisatorica en cumplettaziun da la surveglianza specifica da la confederaziun, ils princips da l'organisaziun dal manaschi e la finanziaziun.
En quest senn èsi fitg impurtant per la regenza dal chantun Grischun che las mancanzas constatadas vegnian eliminadas er tar ils fonds da cumpensaziun e ch'i vegnia stgaffida ina meglra basa giuridica. En spezial pari raschunaivel a la regenza ch'er la confederaziun installeschia ina instituziun ch'è cumpetenta per pliras incumbensas en ina (fond da cumpensaziun da la AVS, da la AI e dal UCG). Uschia sa manifestescha sin plaun federal quai che vegn gia realisà e purschì cuminaivlamain sin plaun chantunal. Da maniera critica giuditgescha la regenza la proposta da fixar la controlla federala da finanzas sco organ da revisiun dal nov institut. Ella propona ch'il cussegl d'administraziun dal fond nomineschia – sco post da controlla legal – in auter post da revisiun professiunalmain qualifitgà d'ordaifer l'administraziun.
La AVS e la 1. pitga han – sco totalitad – in caracter constitutiv per la Svizra e per il chantun Grischun: senza AVS nagina Svizra moderna. Perquai sustegna la regenza tut las propostas che rinforzan il sistem. Il model da l'execuziun decentrala en ils chantuns è in element-clav dal success.

Posiziun tar la revisiun dal concept "Castur en Svizra"
La regenza grischuna sustegna cun resalvas il concept federal "Castur en Svizra". Il castur è ina spezia-clav, perquai ch'er l'existenza d'ulteriuras spezias d'animals e da plantas dependa da l'operar dal castur. La regenza beneventa en general ch'il concept "Castur en Svizra" appreziescha l'impurtanza ecologica dal castur. Il concept fa ina impressiun professiunala e pratitgabla e documentescha il svilup allegraivel da questa spezia-clav per las auas e per ils biotops en la vischinanza da las auas. Ch'i duai vegnir endrizzà in post da casturs tar la confederaziun, vegn medemamain beneventà. Per ils posts spezialisads chantunals èsi impurtant d'avair in servetsch spezialisà federal cumpetent sco post da contact.
La regenza renviescha però anc ina giada a la problematica da l'execuziun en connex cun il dretg da recurs da las organisaziuns per la protecziun da l'ambient. Tenor ina nova sentenzia dal tribunal federal po la permissiun da sajettar spezias d'animals selvadis protegids vegnir contestada da las organisaziuns da l'ambient che han il dretg da far recurs. Questa situaziun giuridica duai vegnir sclerida proximamain, cun la finamira da meglierar la problematica actuala en l'execuziun sco er las basas giuridicas.

Realisaziun da la "iniziativa cunter pedofils"
La regenza grischuna ha prendì posiziun tar la realisaziun da l'uschenumnada "iniziativa cunter pedofils". Ils 18 da matg 2014 han il pievel ed ils chantuns acceptà l'iniziativa dal pievel "Per che pedofils na lavurian betg pli cun uffants". Sin quai è la constituziun federala vegnida cumplettada cun il suandant artitgel: "Tgi ch'è vegnì sentenzià, perquai ch'el ha violà l'integritad sexuala d'in uffant u d'ina persuna dependenta, perda definitivamain il dretg da pratitgar in'activitad professiunala u onurara cun persunas minorennas u dependentas." – Perquai che questa nova disposiziun constituziunala na concretisescha betg il scumond d'activitad, sto ella vegnir precisada tras ina revisiun dal cudesch penal e da la lescha penala militara. Tenor l'avis da la regenza grischuna po la "iniziativa cunter pedofils" vegnir realisada mo a maun da la varianta 1 che vegn proponida dal cussegl federal. Tenor quella han las dretgiras la pussaivladad da desister sut tschertas premissas da l'ordinaziun d'in scumond d'activitad. La varianta 2 – che na prevesa betg ina disposiziun correspundenta per cas da direzza – sto vegnir refusada per motivs constituziunals.
L'execuziun dal scumond d'activitad vul la confederaziun garantir tras las structuras existentas d'assistenza da reabilitaziun. La regenza grischuna considerescha questa repartiziun da las incumbensas sco problematica, perquai ch'ils servetsch d'execuziun e d'assistenza da reabilitaziun n'han nagins meds effizients per controllar in scumond d'activitad. Igl è pli cunvegnent, sche las instituziuns ed ils manaschis respectivs ston en mintga cas pretender in extract privat spezial, sch'els vulan engaschar ina persuna ch'è eventualmain chastiada pervia d'in tal malfatg.

Il lai da gulivaziun Burvagn da la ewz sto vegnir sanà
Per la serra dal lai da gulivaziun Burvagn da l'Ovra electrica da la citad da Turitg (ewz) ordinescha la regenza grischuna in'obligaziun da sanaziun. Sco finamira da sanaziun vegni fixà che la litgiva d'aual possia ascender senza restricziuns la Gelgia en il sectur dal lai da gulivaziun Burvagn sco er ch'ils peschs vegnian protegids suffizientamain per betg vegnir stratgs en l'aua ch'è destinada per las turbinas. Il stabiliment da Burvagn retegna la Gelgia circa 3 kilometers sut Savognin. La serra dal lai da gulivaziun, ch'è 12 meters auta, n'ha nagin agid da migraziun per peschs, uschia che la libra migraziun dals peschs en la Gelgia è impedida dal tuttafatg.
Tenor la lescha ston ils chantuns planisar mesiras tar ovras idraulicas existentas ed obligar las societads d'ovras electricas da realisar questas mesiras. En il chantun Grischun hai 153 obstachels en in'aua da peschs pervia d'ovras electricas, per 67 da quels è vegnì diagnostitgà in basegn da sanaziun. En in emprim pass vegn sanà il stabiliment Burvagn. Tenor il giudicament chantunal ha questa sanaziun ina gronda prioritad, perquai ch'in nov concessiunament è pendent l'onn 2022.

Ulteriuras infurmaziuns: uffizi federal d'ambient


Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun