Dals 2 d'october 2015 fin ils 24 da schaner 2016 dat l'exposiziun speziala "Il chavriel – da l'adattaziun al success" en il museum da la natira dal Grischun invistas surprendentas e novas da la vita da questa spezia d'animals selvadis. Ina impressiun da l'exposiziun dat in nov video da la chanzlia chantunala dal Grischun sut www.gr.ch.

Il chavriel – ina istorgia da success
La fin dal 19avel tschientaner eran ils effectivs da chavriels en Svizra decimads fermamain, enturn l'onn 1870 era il chavriel schizunt sparì en la gronda part dals chantuns. Oz na san ins strusch pli imaginar ina cuntrada senza chavriels ed il chavriel è la spezia d'animals selvadis ad ungla la pli frequenta da la Svizra. Co è quai capità?
Ina planisaziun consequenta da la chatscha ed ina meglra lescha dal guaud han permess als effectivs da sa recrear durant il 20avel tschientaner. Sco quasi nagin'autra spezia d'animals selvadis para il chavriel da pudair s'orientar fitg bain en la cuntrada influenzada da l'uman. Tge sa zuppa davos questa istorgia da success "animalica"? L'exposiziun speziala "Il chavriel – da l'adattaziun al success", ina producziun dals museums da la natira da la Turgovia e dad Olten, respunda questas ed anc bleras autras dumondas.

Suondacultura abel da s'adattar
Il chavriel populescha cuntradas cun e senza guauds. Il guaud protegia, sin las surfatschas libras chatta el ritg nutriment. La cuntrada cultivada ademplescha quests basegns en moda ideala, perquai che chavriels san s'adattar fitg bain. Els vivan sin las muntognas, per lung da las autostradas, tranter las pistas da las plazzas aviaticas u amez las zonas d'abitadi. Er sin ils santeris chattan els ruaus e nutriment – e sa sazieschan da las decoraziuns da las fossas.

Spezia d'animals ad ungla cun particularitads
Il chavriel fa part da la famiglia dals tschiervs. Cun circa 20 kilos è el in dals represchentants pli pitschens. El è circa 40 giadas pli lev che la spezia da tschiervs la pli greva, l'elan – e schizunt pli lev che noss ruider il pli grond, il castur!
Il chavriel è in erbivor. Cun pascular mastga el il nutriment curtamain ed al tragutta immediatamain. Pli tard vegn il nutriment rendì, mastgà anc ina giada e traguttì – perquai la designaziun "remagliader" – ed alura digerì cun agid da micro-organissems.
Ils bucs portan cornas dad oss. Surprendentamain vegnan questas cornas bittadas giu mintga onn ed immediatamain puspè furmadas da nov. Pertge ch'ils bucs sa prestan da sguazzar tant material e co ch'il ciclus da bittar giu e puspè laschar crescher las cornas funcziuna, vegnis Vus a savair en l'exposiziun.

In animal selvadi enconuschent sut novs aspects
La biologia, la moda da viver e la convivenza dal chavriel cun l'uman èn ils accents da l'exposiziun. Preparats inscenads en moda realistica represchentan differentas modas da cumportament dal chavriel. Fotografias e films impressiunants mussan la spezia d'animal selvadi apparentamain uschè enconuschenta sut aspects nunspetgads e surprendents. Il skelet d'in chavriel che siglia, in luf-tscherver che stgarpa in chavriel, il buttatsch d'in chavriel che permetta da dar in sguard en il dadens, u las avainas visiblas d'ina corna da chavriel permettan d'observar quest animal sut novs aspects. E natiralmain datti la pussaivladad d'empruvar sez bleras chaussas, da "palpar" e d'amplifitgar en moda divertenta sia atgna savida davart il chavriel. L'exposiziun "Il chavriel – da l'adattaziun al success" sa drizza a giuven e vegl ed envida persunas interessadas d'emprender d'enconuscher las varts nunenconuschentas d'ina spezia d'animals enconuschenta. L'exposiziun permanenta dal museum da la natira dal Grischun è vegnida cumplettada cun objects adattads a questa exposiziun. Laschai As surprender!

Il program accumpagnant approfundescha il tema cun visitas guidadas publicas e cun referats. Sin dumonda pon ins reservar visitas guidadas. Uras d'avertura: mardi fin dumengia da las 10.00 fin las 17.00, glindesdi serrà


Infurmaziuns:
- Ueli Rehsteiner, directur dal museum da la natira dal Grischun, Tel. 081 257 28 43
- Flurin Camenisch, pedagog da museum, Tel. 081 257 28 45


Gremi: museum da la natira
Funtauna rg museum da la natira