Bunas chatschas da tschiervs e da chavriels ed ina chatscha mediocra da chamutschs han procurà che las chatschadras ed ils chatschaders grischuns èn per gronda part cuntents. Tranter las regiuns datti dentant grondas differenzas. Per ademplir ils plans da prelevaziun da tschiervs cun l'intent da limitar ils donns vi dal guaud e vi da culturas agriculas sco er per evitar che memia blers animals morian en cas da cundiziuns externas pli diras dovri ina chatscha speziala en quasi tut las regiuns, ina chatscha speziala da chavriels dovri mo pli en circa la mesadad da las regiuns. 2923 chatschadras e chatschaders èn s'annunziads per la chatscha speziala.
Ils gronds effectivs da tschiervs e da chavriels, buns effectivs da chamutschs e cundiziuns da chatscha favuraivlas han gidà a cuntanscher tut en tut in bun resultat da la chatscha auta 2015 cun 10 013 animals d'ungla sajettads (tschiervs, chavriels, chamutschs, portgs selvadis). 204 chatschadras e 5305 chatschaders èn sa participads a la chatscha auta grischuna.
Chatscha da tschiervs cun grondas differenzas regiunalas
A la chatscha auta tradiziunala dal settember èn vegnids sajettads 3937 tschiervs, quai ch'è in bun resultat. Raschuns essenzialas per quest resultat èn stads il grond effectiv da tschiervs, la vegetaziun d'atun gia avanzada, il settember frestg cun diversas navaglias e numerusas mesiras en il sectur d'ina gestiun pli intensiva dals asils. I dat dentant grondas differenzas regiunalas. En tscherts districts è la chatscha stada buna, entant che enturn il parc naziunal svizzer è vegnì cuntanschì mo in resultat mediocher. Blers tschiervs èn vegnids sajettads en las regiuns dal Grischun dal nord e central cun lur funs da las vals bass, là, nua che l'effectiv da tschiervs ha pudì crescher marcantamain pervia dals ultims dus envierns plitgunsch miaivels.
Cun 2228 taurs-tschierv e 1709 vatgas-tschierv sajettadas n'è la relaziun tranter ils animals masculins e feminins betg equilibrada. Ils effectivs da tschiervs vegnan dentant regulads prioritarmain cun sajettar animals feminins. Tras la chatscha speziala sto l'intervenziun anc necessaria pia vegnir fatga principalmain tar ils animals feminins, tut tenor il basegn regiunal.
Chatscha da chavriels sur la media da blers onns
Cun 3019 animals sajettads sa chatta il resultat da la chatscha da chavriels sur la media da blers onns e reflectescha la buna situaziun da l'effectiv. Er il dumber da chavriels sajettads è però fitg dischequilibrà en quai che concerna la relaziun tranter las schlattainas. Ils dus ultims dis da chatscha èn vegnids sajettads var 100 ansiels-chavriel.
Buna chatscha da chamutschs
Da 3044 animals sajettads è resultada ina buna chatscha da chamutschs. Quella sa mova en il sectur previs. Tar la spessezza dals effectivs da chamutschs datti grondas differenzas regiunalas. En tschertas regiuns dal chantun ha stuì vegnir constatada ina derasaziun epidemica da la tschorvadad da chamutschs. Cun ina strategia precauta duai vegnir evità ch'er la chatscha chaschunia in svilup negativ da quests effectivs.
| |
total |
masculin |
feminin |
relaziun m/f |
| Tschiervs |
3937 (3226) |
2228 (1866) |
1709 (1360) |
1:0.77 (0.73) |
| Chavriels |
3019 (2370) |
1878 (1425) |
1141 (945) |
1:0.61 (0.66) |
| Chamutschs |
3044 (2986) |
1521 (1474) |
1523 (1512) |
1:1.00 (1.02) |
| Portgs selvadis |
13 (12) |
2 (5) |
11 (7) |
|
| |
|
|
|
|
| Total selvaschina
d'ungla:
|
10 013 (8594) |
|
|
|
La realisaziun da la planisaziun da chatscha è indispensabla
Ils gronds effectivs da tschiervs èn conresponsabels che la situaziun da regiuvinaziun dal guaud è per part nauscha e per ils donns da selvaschina che stattan en connex cun quai, en spezial en il guaud da protecziun. En pliras regiuns (Signuradi, Partenz, Igis-Furna-Fideris, Scanvetg, Cuira-Domat-Churwalda e Tumleastga) èsi perquai necessari da realisar consequentamain la planisaziun da chatscha per reducir quests effectivs. Malgrà la buna chatscha prevesa il plan general da prelevaziun da la chatscha speziala mo in dumber levamain pli pitschen d'animals che ston vegnir sajettads ch'ils dus ultims onns. Grondas chatschas spezialas èn necessarias en ils conturns dal parc naziunal svizzer. Ina giada dapli sa mussi er ch'igl è necessari da pudair gulivar differenzas regiunalas en ina segunda fasa da chatscha. Mo cun far ina chatscha la fin da l'atun po vegnir cuntanschida ina reducziun suffizienta dals tschiervs che vegnan or dal parc naziunal svizzer e dals tschiervs che immigreschan pir la fin da l'atun or dals chantuns vischins resp. nà dals pajais cunfinants.
Mesiras spezialas èn inditgadas pervia dals cas da tuberculosa ch'èn vegnids constatads l'ultim temp tar arments e tar tschiervs en il Vorarlberg. Per incumbensa dal veterinari chantunal vegnan perquai – durant la chatscha speziala – tut ils tschiervs da plirs onns dal Partenz e da l'Engiadina bassa controllads sin tuberculosa.
En circa la mesadad da las regiuns è il plan da prelevaziun da chavriels vegnì ademplì gia durant la chatscha auta. Tar ils chavriels sa concentreschan las intervenziuns anc necessarias cunzunt sin correcturas d'ina chatscha dischequilibrada tranter animals masculins e feminins per cuntanscher ina relaziun tranter las schlattainas uschè natirala sco pussaivel.
Cuntrari als chamutschs ed als capricorns han ils effectivs da tschiervs e da chavriels ina gronda rata da reproducziun. L'effectiv da primavaira da questas duas spezias crescha annualmain per bundant in terz. Per ils tschiervs signifitgescha quai in augment da var 5000 animals. In dumber d'animals correspundent sto vegnir sajettà mintga onn per cuntanscher almain ina stabilisaziun dals effectivs en il chantun. La finamira da la chatscha speziala è quella d'adattar ils effectivs da selvaschina a lur quartiers d'enviern e d'evitar il medem mument da render flaivla lur cundiziun. Uschia vegn realisada la mesira da tgira la pli impurtanta, numnadamain d'adattar la grondezza dals effectivs da selvaschina a la capacitad da lur spazi da viver.
Per la chatscha speziala èn s'annunziads 2923 chatschadras e chatschaders. Quai èn tants sco anc mai (onn precedent: 2671). Quels adempleschan ina incumbensa impurtanta cun adattar ils effectivs da selvaschina a lur quartiers d'enviern. Cun ina chatscha consequenta pon vegnir reducidas las perditas da selvaschina disgraziada durant l'enviern. Plinavant sa laschan reducir resp. impedir donns vi dal guaud e vi da culturas agriculas.
Infurmaziuns:
- Georg Brosi, manader da l'uffizi da chatscha e pestga dal Grischun, tel. 081 257 38 92, e-mail:
Georg.Brosi@ajf.gr.ch
- Hannes Jenny, biolog da selvaschina, uffizi da chatscha e pestga dal Grischun, tel. 081 257 38 92, e-mail:
Hannes.Jenny@ajf.gr.ch
Gremi: uffizi da chatscha e pestga
Funtauna: rg uffizi da chatscha e pestga