La regenza ha dà glisch verda per l'emprim parc natiral regiunal en la Svizra taliana. Ultra da quai ha ella augmentà il basegn fundamental per ils custs da viver en connex cun il sustegn finanzial da persunas basegnusas.

Emprim parc natiral regiunal en la Svizra taliana
La regenza ha approvà l'adattaziun dal plan directiv regiunal "parc natiral regiunal Parco Val Calanca" concludida da la regiun Moesa ils 13 da mars 2019. A medem temp ha ella adattà correspundentamain il plan directiv chantunal. Il motiv per questas planisaziuns directivas è l'emprim parc natiral regiunal da la Svizra taliana. Quest parc duai vegnir realisà en la Val Calanca sin ils territoris communals da Buseno, da Calanca, da Rossa e per part da Mesauc (sectur superiur da la Val Calanca). Per las vischnancas participadas e per lur populaziuns è il parc natiral regiunal ina schanza per mantegnair la natira ch'è anc per gronda part intacta, la cuntrada da valur sco er la ritga ierta culturala e pia per lantschar in svilup economic duraivel entaifer quest territori. Las adattaziuns dals plans directivs permettan ussa da far ils proxims pass per constituir il parc natiral regiunal "Parco Val Calanca". La fasa da constituziun duai durar da l'onn 2020 fin l'onn 2023.

©Uffizi federal da topografia

La regenza ha augmentà il basegn fundamental per ils custs da viver
La revisiun parziala da las disposiziuns executivas tar la lescha chantunala da sustegn vegn approvada da la regenza. Il cussegl federal ha adattà las rentas da la AVS/AI per il 1. da schaner 2019 al svilup actual dals pretschs e dals salaris. En connex cun ina tala cumpensaziun da chareschia sto vegnir adattà – tenor las directivas concernent l'agid social – er il basegn fundamental dals imports da l'agid social. Persunas singulas survegnan da nov 11 francs per mais dapli, uschia ch'il basegn fundamental per ils custs da viver s'augmenta da 986 francs sin 997 francs per mais. La conferenza da las directuras e dals directurs chantunals dals affars socials ha recumandà als chantuns da realisar questa adattaziun cun ina fasa transitorica fin il 1. da schaner 2020. La fasa transitorica è vegnida fixada resguardond ils process chantunals da budgetaziun.

Dus milliuns per revitalisar l'aua da la Val Dischma a Tavau
Per il project da revitalisaziun da l'aual da la Val Dischma "Uf den Chaiseren" garantescha la regenza a la vischnanca da Tavau ina contribuziun da maximalmain 2,1 milliuns francs. Il project è l'emprim project pli grond da revitalisaziun d'in flum en la cuntrada da Tavau e duai servir sco object da referenza per ulteriurs projects da revitalisaziun sin il territori communal. Il letg da l'aual da la Val Dischma vegn revitalisà sin in traject chanalisà d'ina lunghezza da circa 650 meters. Il nov letg da l'aual survegn ina ladezza da 7 fin 11 meters. Las punts existentas vegnan remplazzadas, uschia che la cultivaziun agricula sco er ils passadis da las sendas da viandar e da las loipas restan garantids.

a sanestra: oz – a dretga: previs
©Peter Rey (Hydra SA, Constanza) e Pio Pitsch (ecowert, Müstair) 

Approvà il project collectiv per ovras da protecziun
La regenza ha approvà il project collectiv "Reparaziun d'ovras da protecziun 2019" da differentas vischnancas, da la Viafier retica e da l'uffizi da construcziun bassa dal Grischun. Il project ha la finamira da conservar ovras da protecziun existentas cunter privels da la natira mantegnend il standard oriund sco er da meglierar l'effect da quests stabiliments. Pertutgads dal project collectiv èn 41 objects. Ils custs totals importan var 5,4 milliuns francs; da quels surpiglia il chantun maximalmain 4,16 milliuns francs.

Glista dals projects per ovras da protecziun 2019

La vendita da muvel vegn promovida vinavant
Il sistem da pajaments directs da la politica agrara federala 2018 – 2021 surlascha la tegnida d'animals anc adina pli fitg a las reglas dal martgà liber, perquai ch'ils pajaments directs che sa refereschan a l'animal, èn per gronda part crudads davent. La tegnida d'animals è tras quai arrivada pli e pli sut squitsch. In fatg engrevgiant è ultra da quai la setgira da la stad passada e pia las perditas da pavel ch'èn colliadas cun quai. Quellas han gì consequenzas directas per il commerzi da muvel. Sin dumonda da graubündenVIEH SA vegn la promoziun da la vendita e da la commerzialisaziun da muvel da niz e da maz en il Grischun fixada mintga onn da la regenza. Ella fixescha differentas mesiras voluminusas e contribuziuns per activitads da reclama e garantescha mesiras che distgargian il martgà ed autras facilitaziuns per las puras ed ils purs.
Per organisar e per realisar ils martgads publics da muvel da maz survegn graubündenVIEH SA per arments ina contribuziun da 40 francs per animal e per nursas e chauras ina contribuziun da mintgamai 5 francs per animal. Per manar ina structura da marketing professiunala e per realisar activitads da reclama survegn ella pauschalmain ina contribuziun da 106 000 francs. Ultra da quai vegnan messas a disposiziun contribuziuns per promover la vendita da nursas e da chauras da maximalmain 92 000 francs sco er maximalmain 72 000 francs per il servetsch da transport e da preschentaziun.


Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun