Suenter in temp da planisaziun e da construcziun da 6 onns ha il chantun Grischun surdà l'ovra da protecziun per il territori enturn la zona d'industria "Paleu Sura" a la vischnanca da Domat. Questa ovra duai proteger cunter bovas ord la Val Parghera. Uschia è vegnì fatg in ulteriur grond pass per dumagnar in eveniment da la natira nunusità.

Per plirs motivs pon las bovas en la Val Parghera vegnir designadas sco extraordinarias. Per l'ina èn ellas vegnidas giu dapi l'onn 2013 durant bundant 4 onns quasi mintga di, principalmain la primavaira e l'atun. Cunzunt al cumenzament eran ils spazis da tschiffada fitg limitads. Quai è stà ina sfida supplementara. Cun engrondir permanentamain ils batschigls da tschiffada provisorics e cun prender mesiras organisatoricas, sco la construcziun d'ina punt provisorica e la svidada permanenta dals batschigls da tschiffada, han ins pudì impedir donns pli gronds. Cun passa 1 milliun meters cubic material glischnant era la quantitad ch'era da dumagnar fitg gronda ed il potenzial da privel correspundentamain aut.

Gestiun da material e deponia Plarenga
Durant la fasa acuta e durant il manaschi provisoric che terminescha cun la surdada da l'ovra da protecziun, è il material ch'è vegnì giu, vegnì devià en ils differents spazis da tschiffada e transportà davent. La sfida è stada quella da chattar pussaivladads per far deponias en ils conturns, per pudair stgaffir plazza per ulteriur material da bova. Questa deponia è la finala vegnida chattada en il territori da Plarenga.

Custs totals da 26 milliuns francs
Il nov sistem d'ovras da protecziun ch'è vegnì surdà ussa uffizialmain a la vischnanca da Domat, consista da quatter parts. L'element central è il nov collectur da glera cun in volumen da 170 000 meters cubic. D'agiuntar èn in chanal da deflussiun en il Rain, rempars da deviaziun al culiez dal tgeiel sco er rempars dal torrent. La grondezza dal nov collectur da glera sa basa per l'ina sin las experientschas cun l'eveniment actual, per l'autra sin l'enconuschientscha ch'i dat ulteriurs lieus glischnants en la Val Parghera. Per calcular il volumen da 170 000 meters cubic èn stadas decisivas las chargias annualas da 90 000 fin 260 000 meters cubic e las chargias per di da fin 20 000 meters cubic. Durant la fasa d'intervenziun e durant la construcziun da la punt provisorica èn resultads custs da 7 milliuns francs l'onn 2013, per dumagnar il material da bova ch'è resultà dapi onns e per construir la deponia sco er per realisar il sistem d'ovras da protecziun èsi da far quint cun ulteriurs custs da circa 19 milliuns francs fin la fin da l'onn 2019. Per dumagnar l'eveniment da la natira en la Val Parghera vegni a custar tut en tut 26 milliuns francs. Uschia vegn sutpassà il preventiv dals custs da stgars 33 milliuns francs.

Il maletg da la cuntrada è sa transfurmà per adina
Dapi las emprimas bovas l'avrigl 2013 èsi vegnì lavurà nuninterruttamain vi dal project Val Parghera. Actualmain vegnan realisadas las ultimas lavurs, uschia ch'il project po vegnir terminà la fin da l'onn 2019. Cun transferir l'ovra da protecziun dal chantun a la vischnanca ha pudì vegnir realisà in pass impurtant. L'eveniment da la natira nunusità e las mesiras da protecziun successivas han marcà fermamain la cuntrada tranter Cuira e Domat e l'han transfurmada per adina.

Fotografias tar il rapport stattan a disposiziun sin la pagina d'internet da l'uffizi da guaud e privels da la natira per chargiar giu.


Infurmaziuns:
- cusseglier guvernativ Mario Cavigelli, schef dal departament da construcziun, traffic e selvicultura, tel. 081 257 36 01, e-mail Mario.Cavigelli@bvfd.gr.ch
- Reto Hefti, selvicultur chantunal, uffizi da guaud e privels da la natira, tel. 081 257 38 51, e-mail Reto.Hefti@awn.gr.ch


Gremi: departament da construcziun, traffic e selvicultura
Funtauna: rg departament da construcziun, traffic e selvicultura