Dapi che la Confederaziun ed ils chantuns han cumenzà a prender mesiras per franar l'epidemia da COVID-19 ha l'economia grischuna profità d'ina retscha da mesiras da sustegn statalas. Las mesiras che la Regenza ha prendì per dumagnar las consequenzas economicas da la pandemia da COVID-19 han cumplettà optimalmain las mesiras federalas en il sectur da l'indemnisaziun per lavur reducida ed en il sectur da l'indemnisaziun per la perdita da gudogn. Las experientschas ch'il turissem grischun ha fatg questa stad permettan da guardar cun in optimissem modest sin la stagiun d'enviern vegninta. Elavuradas vegnan propostas per mesiras a vista pli lunga.
La pandemia da COVID-19 chaschuna grondas sfidas per l'economia grischuna. Il mars e l'avrigl 2020 ha la Regenza – sco cumplettaziun da las mesiras federalas voluminusas – concludì mesiras immediatas sistematicas per mitigiar las consequenzas economicas da la pandemia da COVID-19. D'ina vart ha la Regenza mess a disposiziun garanzias solidaricas per interpresas grischunas. In mez onn suenter il cumenzament dal lockdown han 25 interpresas fatg diever d'ina garanzia solidarica chantunala. Tut en tut sa muntan las garanzias solidaricas ad 11,4 milliuns francs. L'autezza da las garanzias solidaricas importa en media circa 455 000 francs. Da l'autra vart ha la Regenza installà in fond per indemnisar cas da direzza economics. Fin ussa han 50 interpresas profità d'ina indemnisaziun per cas da direzza d'in import dad en media 15 160 francs. Tut en tut èn vegnids concedids 758 000 francs.
Pajà var 200 milliuns francs a l'indemnisaziun per lavur reducida e per la perdita da gudogn
Da gronda impurtanza per las interpresas e per las persunas cun activitad da gudogn independenta en il chantun Grischun èn stadas l'indemnisaziun per lavur reducida e l'indemnisaziun per la perdita da gudogn. Fin ils 17 da settember 2020 ha l'Institut d'assicuranza sociala dal chantun Grischun survegnì ed elavurà tut en tut 5731 dumondas. Per perditas da gudogn chaschunadas dal coronavirus èn vegnidas prestadas indemnisaziuns da 41,9 milliuns francs (stadi dals 18 da settember 2020). Quellas na cuntegna betg las indemnisaziun per las perditas da gudogn chaschunadas dal coronavirus ch'ils commembers da cassas da cumpensaziun da federaziuns han survegnì.
La Cassa da dischoccupaziun dal Grischun sco er ils posts da pajament da las duas cassas sindicalas UNIA e SYNA a Cuira han pajà dapi mez mars 2020 indemnisaziuns per lavur reducida da circa 160 milliuns francs a stgars 4500 manaschis. Entant che mintgamai anc tranter 2600 e 3300 manaschis han mess a quint l'indemnisaziun per lavur reducida durant ils mais avrigl fin zercladur, è quest dumber sa reducì il fanadur a 1575, l'avust a 784 ed il settember (fin e cun ils 18 da settember 2020) a 608 manaschis.
Purschida turistica attractiva attira giasts svizzers
Cun tut en tut in plus da 13,2 pertschient (Svizra: -26,4 %) envers l'onn precedent è il dumber da pernottaziuns en il Grischun durant il fanadur 2020 fitg legraivel. La quota da giasts svizzers en il Grischun ha importà il fanadur 82 pertschient (2019: 62 %). Quest maletg cumplessiv engiana però, perquai che la bilantscha è fitg differenta tut tenor la destinaziun e tut tenor il segment da giasts. Uschia han mancà per exempel praticamain tut ils giasts da martgads lontans, entant ch'il turissem da congress, da fiera sco er da citads patescha fermamain da las circumstanzas dadas. Il medem mument han las destinaziuns cun ina quota da giasts svizzers tradiziunalmain auta u cun ina buna purschida da la parahotellaria passentà ina buna stad.
La campagna da stad da Grischun Vacanzas ha gidà er al Grischun a sa preschentar en moda activa en la concurrenza naziunala per giasts svizzers. La campagna cun las iconas da reclama simpaticas Gian & Giachen è sa differenziada cleramain d'auters messadis. La purschida turistica cun bleras sendas da viandar e cun biketrails, ma er purschidas excellentas da gastronomia e d'alloschament han attratg blers giasts svizzers. En il Grischun han ils giasts chattà avunda distanza ed individualitad.
Ulteriurs impuls e mesiras a lunga vista
L'ulteriur decurs da la pandemia e pia er da la conjunctura è collià cun grondas malsegirezzas. Per definir en moda adequata mesiras che han in effect a media ed a lunga vista ha il Departament d'economia publica e fatgs socials (DES) lantschà – en collavuraziun cun las organisaziuns da tetg da l'economia grischuna sco er cun la Cuminanza d'interess per il turissem en il Grischun – dus projects parzials ch'èn accordads in cun l'auter. Emprims resultats da questas lavurs intensivas èn vegnids inoltrads al DES. Propostas per mesiras a lunga vista vegnan spetgadas fin la primavaira 2021. Il DES vegn ad examinar quellas ed a deducir dad ellas mesiras da structura pussaivlas.
Cun in sguard sin la stagiun d'enviern vegninta vegn examinà actualmain il sustegn finanzial d'ulteriuras mesiras spezialas da Grischun Vacanzas sco er da GastroGrischun. Ultra da quai planisescha la Cuminanza d'interess per il turissem en il Grischun – ensemen cun partenaris da branscha ed integrond l'Uffizi da sanadad – occurrenzas d'infurmaziun en diesch destinaziuns, che han l'intent da render attent a l'impurtanza ed a la realisaziun da concepts da protecziun e d'ulteriuras mesiras. Igl è chaussa da mintga singula interpresa da procurar en atgna responsabladad per la protecziun da sia clientella e da sias collavuraturas e ses collavuraturs.
Dumagnar cuminaivlamain las sfidas
Il barat tranter il DES, il Departament da finanzas e vischnancas ed ils presidents da las federaziuns d'economia e da branscha, ch'è vegnì instituziunalisà dapi il cumenzament da mars, vegn cuntinuà en il rom da la Maisa radunda. Rinforzà vegn er il barat tranter las federaziuns d'economia e l'Uffizi da sanadad dal Grischun, per ch'i possian vegnir discutadas las infurmaziuns e las prescripziuns ch'èn avant maun, ma er ils giavischs da vart da l'economia.
Il tact per l'ulteriur process economic, tant en il turissem sco er en l'industria, vegn dà da la situaziun epidemiologica da COVID-19 e da las mesiras statalas colliadas cun quella. La malsegirezza areguard l'ulteriur svilup da la pandemia fraina d'ina vart la prontezza da far investiziuns en l'industria ed ha effects sin las incaricas. Dal svilup da la pandemia dependa da l'autra vart decisivamain il cumportament da viagiar dals giasts svizzers e da l'exteriur er per la stagiun d'enviern vegninta ch'è impurtanta per l'economia turistica.
Infurmaziuns:
cusseglier guvernativ Marcus Caduff, schef dal Departament d'economia publica e fatgs socials, tel. +41 81 257 23 01, e-mail Marcus.Caduff@dvs.gr.ch
Gremi: Departament d'economia publica e fatgs socials
Funtauna: rg Departament d'economia publica e fatgs socials