Gia dapi var 20 onns èsi enconuschent ch'igl ha probablamain dà avant passa 2000 onns in cumbat tranter legiunaris romans e Rets indigens en il territori da la chavorgia dal Crap Ses tranter Casti e Cunter. L'onn 2019 han ins chattà – ultra d'artefacts da guerra antics – in stilet roman rar cun ritgs ornaments. Quest object prenda il Servetsch archeologic dal Grischun ussa sco motiv per in nov project da perscrutaziun interdisciplinar «CVMBAT» en questa cuntrada da chats singulara.

L'onn 2003 èn vegnids scuverts ils emprims objects archeologics en il territori da la chavorgia dal Crap Ses en Surses: plumins da fundas, sajettads da truppas romanas. Fin l'onn 2014 èn vegnids vitiers passa 100 chats d'armas d'attatga e da protecziun. Quellas n'appartegnevan betg mo als legiunaris romans, mabain er als Rets indigens. Pervia da quai dastgan ins supponer che questas restanzas militaras stettian en connex cun la conquista romana dals territoris alpins enturn l'onn 15 a.C.

In chat extraordinari porta novas enconuschientschas
Dapi l'onn 2018 retschertga il collavuratur Lucas Schmid, en uffizi d'onur, puspè sistematicamain il lieu da chat impurtant cun agid d'in detectur da metal per incumbensa dal Servetsch archeologic dal Grischun (SAG). Uschia ha el chattà il matg 2019 in object extraordinari: in stilet roman cun ritgs ornaments. Il stilet (per latin pugio) era – sper la spada – la segunda arma glischa dals schuldads romans, tant dals legiunaris sco er da las truppas auxiliaras. Perquai che ses tegn finescha en furma da crusch, po il stilet dal Crap Ses vegnir datà sin la perioda tranter 50 a.C. e la midada dal temp. Stilets da quest tip èn rars. Fin ussa èn enconuschents mo quatter tocs – in da quels deriva dal champ roman Vindonissa en il chantun Argovia. Il stilet sa chattava senza taja en il terren ed è forsa vegnì deponì là intenziunadamain. La restauraziun cumplexa da quest stgazi è vegnida accumpagnada filmicamain. Il process captivant è documentà sco seria da video en trais parts sin il chanal da YouTube dal chantun Grischun.

Nov project da perscrutaziun en Surses
L'object spectacular sco er ulteriurs chats novs – tranter quels passa 100 plumins da fundas – prenda il SAG sco motiv per lantschar in project da perscrutaziun da plirs onns en Surses. Sco partenaris han ins pudì obtegnair la professura Vindonissa a l'Universitad da Basilea, la Gruppa da lavur prospecziun Svizra, l'Uffizi federal da cultura sco er ulteriuras instituziuns. Il project da perscrutaziun cun il titel «CVMBAT» (per cumbat, battaglia) duai durar 5 onns. Suenter ina vasta retschertga da la cuntrada da chats durant ils emprims dus onns suonda in'evaluaziun cumplessiva e la finala, l'onn 2025, l'exposiziun e la publicaziun dals chats e dals resultats da la perscrutaziun. Il project da perscrutaziun davart l'unic lieu da cumbat roman cumprovà fin ussa en Svizra vegn ultra da quai accumpagnà medialmain.

Fotografias agiuntadas:

Fotografia 1: Il stilet roman chattà a Crap Ses è ornà ritgamain cun argient e cun mesch. El datescha da l'emprima mesadad dal 1. tsch. a.C.

Fotografia 2: Il stilet avant la restauraziun, sin ina radiografia e suenter la restauraziun.
Fotografia 3: Il collavuratur dal SAG en uffizi d'onur en la cuntrada (© Professura Vindonissa da l'Universitad da Basilea / P.-A. Schwarz).

Infurmaziuns:

- dr. Thomas Reitmaier, archeolog chantunal, Servetsch archeologic dal Grischun, tel. +41 81 257 48 60, e‑mail Thomas.Reitmaier@adg.gr.ch

- Johanna Wolfram Hilbe, restauratura, tel. +41 81 257 48 70, e‑mail Johanna.Wolfram@adg.gr.ch

- Dr. Hannes Flück, manader dal project, Servetsch archeologic dal Grischun e docent incumbensà da l'Universitad da Basilea, tel.+41 79 602 43 95, e‑mail Hannes.Flueck@adg.gr.ch

- prof. dr. Peter-Andrew Schwarz, professura Vindonissa a l'Universitad da Basilea, partenari dal project, tel. +41 61 207 23 04, e‑mail Peter-Andrew.Schwarz@unibas.ch

Responsabladad: Uffizi da cultura / Servetsch archeologic dal Grischun