Ils 5 da mars 1972 han ils umens grischuns concludì da conceder a las dunnas il dretg da votar e d'eleger sin plaun chantunal. Il di dal giubileum, la sonda, ils 5 da mars 2022, renda il Post da stab per l'egualitad da las schanzas visiblas vuschs da dunnas en la Rathaushalle a Cuira, quai cun la performance vocala «Vuschs visiblas – Visible Voices» tar il toc da John Cage FOUR6 e cun in'exposiziun davart il dretg da votar da las dunnas. Suenter datti represchentaziuns ospitantas en las regiuns.

En chaussa dretgs da las dunnas ha il Grischun reagì fitg plaun. En auters chantuns, per exempel en la Svizra franzosa, pudevan las dunnas participar a las decisiuns gia dapi ils onns 1959/1960. A promover quests dretgs ha gidà l'onn 1972 in giavisch da blers onns da las dunnas grischunas, numnadamain l'introducziun dal dretg da votar e d'eleger sin plaun federal l'onn 1971, ch'è vegnida festivada amplamain l'onn passà.

Festa da giubileum multifara
Ils 5 da mars 2022, 50 onns suenter la votaziun a l'urna, envida il Post da stab per l'egualitad da las schanzas a la festa da giubileum chantunala en la Rathaushalle a Cuira. Cun «Vuschs visiblas – Visibel Voices», ina performance tar il toc da John Cage FOUR6, laschan las reschissuras Manuela Steiner e Marisa Waldburger resunar quatter vuschs femininas en ils arvieuts da crap. Lur differents puncts da vista e munds emoziunals sa maschaidan ad in spievel cumplex da l'autoexpressiun feminina e mettan en dumonda, quant dretg che nus dastgain prender per nossa atgna vusch. La performance d'ina mesa ura vegn represchentada trais giadas durant il di da giubileum (a las 11.00, 14.00, 16.00) ed ella vegn accumpagnada d'ina exposiziun mobila davart il dretg da votar e d'eleger da las dunnas en il Grischun. Avert vegn l'onn da giubileum a las 11.30 dal cusseglier guvernativ Jon Domenic Parolini. «Fin ussa n'èsi gnanc passà ina generaziun, dapi che las dunnas grischunas han survegnì ina vusch. Ma per bleras dunnas giuvnas è la participaziun politica oz per fortuna ina chaussa natirala.»

Impurtanza er per las vischnancas
Cun represchentaziuns ospitantas a Puntraschigna, ils 30 da zercladur, ed a Tavau, ils 27 d'avust, survegn l'impurtanza da quest eveniment per l'entir chantun la renconuschientscha duida. Las vischnancas grischunas eran bain autorisadas dapi l'onn 1962 da laschar votar las dunnas en fatschentas communalas. L'onn 1968 han tschintg vischnancas mess en vigur quest dretg: Cuira, Landarenca, Murmarera, Puntraschigna e Seglias. L'extensiun dal dretg da votar e d'eleger sin tut las vischnancas e sin il chantun han ils votants però refusà il medem onn. L'onn 1972, cura ch'igl è reussì a segunda tentativa d'introducir il dretg da votar e d'eleger da las dunnas sin plaun chantunal, n'avevan las dunnas anc adina betg il dretg da votar en 153 da 219 vischnancas. Indesch onns pli tard, l'onn 1983, ha l'obligatori chantunal d'introducir il dretg da votar e d'eleger da las dunnas sin plaun communal, sfurzà las ultimas 13 vischnancas d'introducir quest dretg sin plaun communal. Tgeninas che quai èn, tradescha l'exposiziun mobila.

Eleger è ina chaussa, vegnir elegida in'autra. Sco emprimas dunnas èn vegnidas elegidas l'onn 1973 en il Cussegl grond las trais dunnas da Cuira Lisa Bener (PLD), Ida Derungs (PCD) ed Elisabeth Lardelli (PPS). Oz ha il parlament chantunal ina quota da dunnas da 21,7 pertschient. En la cumparegliaziun naziunala occupa il Grischun pia, ensemen cun la Sutsilvania e cun il Glaruna, l'ultima plazza.

Vuschs dal passà

• «Lur impuls da 'far dal bun' pon las dunnas far valair cun dapli effect senza dretgs politics.» (Brev da lecturs 1959)
• «La votaziun a l'urna po la dunna cumbinar cun sias cumpras da la sonda.» (Brev da lecturs 1959)
• «La tgira dals uffants, il quità da la vestgadira e da la laschiva, occupan ella (la dunna) fin en las tardas uras da la notg talmain, ch'ella è cuntenta d'esser dispensada da la politica.» (Brev da lecturs 1959)
• «Cura che la scua nova, il dretg da votar da las dunnas, è isada, vegnan svelt a diminuir l'ardur e la prontezza da las dunnas da surpigliar uffizis politics subordinads – ellas vegnan puspè a sa deditgar a lur incumbensas evidentas.» (Brev da lecturs 1968)
• «Jau ma tegn vi da l'admoniziun da l'apostel Paulus che 'las femnas duain taschair en la raspada' e votesch Na!» (Brev da lecturs 1972)

Agiunta:

Program da la festa da giubileum Chasa municipala Cuira

Infurmaziuns:

Barbara Wülser, manadra dal Post da stab per l'egualitad da las schanzas, tel. +41 81 257 35 71, e‑mail Barbara.Wuelser@stagl.gr.ch (cuntanschibla da las 10.00 fin las 16.00)

Responsabladad: Post da stab per l'egualitad da las schanzas