La Regenza ha deliberà il program da la Regenza ed il plan da finanzas per ils onns 2025 fin 2028. En il center stattan l'acceleraziun da la transfurmaziun digitala, la meglieraziun sistematica da las cundiziuns generalas per viver e lavurar en il chantun sco er il tractament premurus da l'ambient. La buna basa da l'agen chapital dal chantun duai vegnir impundida cun cleras finamiras per realisar il program da la Regenza e per cuvrir las perditas temporaras dal retgav.
Il chantun Grischun porscha in'auta qualitad da viver e d'abitar a sias abitantas ed a ses abitants e persvada cun cuntradas natiralas e culturalas singularas. Il program da la Regenza ed il plan da finanzas 2025–2028 furman l'agenda politica da la Regenza per ils proxims onns. Cun lur agid duai l'auta attractivitad locala vegnir augmentada anc vinavant. Il program da la Regenza è concepì per 4 onns e cuntegna ils suandants puncts centrals: 1. manar il Grischun vers l'avegnir digital, 2. meglierar cuntinuadamain las cundiziuns generalas per viver e lavurar en il chantun, 3. sviluppar en moda persistenta il Grischun cun in green deal en temps da la midada dal clima e 4. augmentar sistematicamain l'attractivitad dal chantun.
Acceleraziun da la transfurmaziun digitala
Pervia da differents svilups socials e tecnologics èsi chaussa dal chantun Grischun d'accelerar la transfurmaziun digitala en moda decidida e precauta. La Regenza vul perquai intensivar ed augmentar consequentamain las stentas da digitalisaziun dals onns passads. Sin fundament da las experientschas fatgas e sin basa da las premissas stabilidas ha il chantun Grischun en mira d'intensivar cleramain las activitads sco er d'accelerar visiblamain la transfurmaziun digitala per ils onns vegnints, quai cun agid da la «Strategia Administraziun digitala chantun Grischun 2024–2028». Per quest intent vul la Regenza stgaffir ils proxims onns pass per pass las resursas persunalas e finanzialas necessarias ed intensivar las purschidas digitalas. La basa per extender ed intensivar la transfurmaziun digitala ha il Cussegl grond mess durant la sessiun da december cun deliberar la missiva tar la «Strategia Administraziun digitala chantun Grischun 2024–2028».
Meglieraziun da las cundiziuns generalas per viver e lavurar
Ultra da l'acceleraziun da la digitalisaziun vul la Regenza rinforzar vinavant il Grischun sco plazza economica e sco lieu d'abitar. Per exempel duai la purschida turistica ch'è actualmain concentrada cunzunt sin ils mais d'enviern, vegnir diversifitgada ed extendida pli fitg. Il chantun Grischun ha l'intenziun da sustegnair en moda sistematica ed efficazia las stentas da diversifitgar la purschida turistica. In'attenziun speziala sto ultra da quai vegnir dada a la mancanza da forzas da lavur, che sa mussa cunzunt en il sectur da sanadad e da tgira. Ma er en las branschas da la tecnica e da las scienzas natiralas, sco per exempel en il sectur d'inschigneria u dad IT, vegn constatada ina mancanza acuta da persunas spezialisadas. La Regenza è conscienta da questa sfida per la societad e per l'economia publica. Perquai vul ella cumbatter la mancanza da forzas da lavur cun mesiras efficazias. Plinavant vul la Regenza dar in'attenziun speziala a la coesiun sociala. Ils pretschs che s'augmentan permanentamain èn ina grevezza cunzunt per persunas finanzialmain e socialmain pli flaivlas. En vista al fatg ch'ils conturns sa midan cuntinuadamain, ha la Regenza la finala l'intenziun da garantir la segirezza publica cun agid da las resursas necessarias.
Green deal sco resposta a la midada dal clima
La midada dal clima influenzescha il spazi da viver, la plazza economica ed il territori natiral da las regiuns da muntogna. Il Grischun è pertutgà spezialmain fitg da la midada dal clima e da sias consequenzas. Per l'ina ston ins quintar cun in augment general da las ristgas, dals cas da donn e da la dimensiun dals donns en il sectur dals privels da la natira. A quests privels duai vegnir fatg frunt ad uras, per ch'il Grischun restia attractiv e segir sco spazi da viver er per las generaziuns futuras. Per l'autra han las midadas climaticas grondas implicaziuns per il turissem. Cunzunt il turissem d'enviern ch'è ordvart impurtant en il chantun Grischun, è pertutgà spezialmain fitg da las consequenzas da la midada dal clima. Tras la midada dal clima resultan dentant er schanzas economicas. Las funtaunas d'energia regenerablas, en spezial la forza idraulica, cuntegnan in grond potenzial che predestinescha praticamain il Grischun da surpigliar ina rolla da pionier en la protecziun dal clima. L'explotaziun da las resursas d'energia regenerablas existentas e las meglieraziuns da l'effizienza energetica duain perquai vegnir intensivadas. Plinavant vali d'avair quità da las cuntradas natiralas e culturalas en il chantun sco er da la biodiversitad. Cun il «Plan d'acziun Green Deal» dispona il chantun d'ina strategia da clima cumplessiva ed ambiziunada. Grazia a quest plan d'acziun è il Grischun preparà optimalmain per far frunt a las sfidas vegnintas en il sectur da l'ambient e dal clima.
Augments sistematics da l'attractivitad
Il program da la Regenza 2025–2028 prevesa d'augmentar en blers secturs politics sistematicamain l'attractivitad dal chantun Grischun. Uschia duai tranter auter vegnir optimà il sistem da mobilitad cun cumbinar raschunaivlamain ils meds da transport e cun coordinar tals adequatamain in cun l'auter en il sistem da mobilitad general. Plinavant sto l'infrastructura da traffic vegnir extendida en moda persistenta, quai cun tegnair quint il meglier pussaivel da l'effizienza da la surfatscha. Cun metter a disposiziun ina purschida da furmaziun e da perscrutaziun multifara che correspunda als basegns, duai ultra da quai vegnir meglierada l'attractivitad dal chantun Grischun. Grazia al fatg ch'il suveran grischun ha approvà cleramain la construcziun dal nov center da scola auta spezialisada, ha il chantun Grischun – sco purtader da la Scola auta spezialisada – la schanza unica da reunir ils lieus ed ils locals decentrals. Pervia da la gronda extensiun e pervia da l'eterogenitad topografica dal chantun è la populaziun grischuna plinavant dependenta d'in sistem da sanadad adequat ed irreproschabel. Il provediment chantunal da la sanadad duai perquai correspunder als basegns, avair in'auta qualitad ed esser effizient en las dumondas da custs. La finala èsi in giavisch central da la Regenza da tgirar activamain la trilinguitad e la cultura. Gist en in mund ch'è pli e pli connectà e digital, èsi impurtant d'avair quità da la ritgezza culturala e linguistica grischuna. Il mantegniment da la lingua rumantscha e taliana sco er la cultura grischuna duain perquai vegnir sustegnids e promovids cun differentas mesiras.
Fixà las finamiras, planisà la realisaziun
Il Program da la Regenza 2025–2028 è vegnì elavurà en stretga collavuraziun tranter la Regenza ed il Cussegl grond. Las finamiras e maximas politicas surordinadas ch'èn vegnidas elavuradas cuminaivlamain, ha il Cussegl grond tractà e deliberà en la sessiun d'avust 2023. A norma da questas finamiras e maximas surordinadas ha la Regenza elavurà il Program da la Regenza 2025–2028. Quel cumpiglia tut en tut 11 finamiras da la Regenza, 30 puncts centrals da svilup ed 87 mesiras respectivas. Las finamiras, ils puncts centrals e las mesiras èn dentant relativamain abstracts. Il program da la Regenza ch'è concepì per 4 onns, vegn perquai mintgamai concretisà en ils programs annuals dals onns 2025 fin 2028 e realisà pass per pass cun finamiras annualas specificas.
Perspectivas finanzialas pli e pli dischagreablas
Er il plan da finanzas 2025–2028 fa part da l'agenda politica dals proxims onns. Las finanzas chantunalas èn actualmain en ina fitg buna constituziun. Ils surplis dals retgavs dals ultims dus decennis han permess da stgaffir ina gronda liquiditad ed ina sauna basa da l'agen chapital. Per ils onns vegnints ston ins dentant quintar ch'il rom finanzial daventia cleramain pli stretg. Il plan da finanzas 2025–2028 mussa deficits che creschan fermamain. Marcantas èn en quest connex paucas posiziuns. Sin la vart dals retgavs vegnan las contribuziuns da la gulivaziun naziunala da las resursas a sa reducir cleramain a partir da l'onn 2024. Plinavant èn las distribuziuns dal gudogn da la Banca naziunala svizra (BNS) fitg intschertas en l'avegnir. Ultra da quai augmentan la mancanza da forzas da lavur e la concurrenza tranter ils chantuns supplementarmain il squitsch sin las taglias chantunalas. Cunzunt er sut quest aspect vegn il chantun a reducir il pe da taglia per las persunas natiralas per 5 pertschient a partir da l'onn proxim. Cumplementarmain na vegnan las taglias sin il gudogn tras la vendita da bains immobigliars betg a restar sin l'aut nivel actual. Suenter in decenni senza inflaziun vegn la chareschia puspè ad avair in effect sin la vart dals custs. Oravant tut en il sectur da las contribuziuns è la dinamica da las expensas gronda. Quai restrenscha supplementarmain il spazi d'agir en dumondas da la politica da finanzas. La finamira è e resta ina politica da finanzas persistenta e precauta. Deficits èn acceptabels, uschenavant ch'i stat a disposiziun agen chapital libramain disponibel per quest intent. Quest chapital duai vegnir impundì sistematicamain per la reducziun previsa dal pe da taglia da 5 pertschient, per las perditas da las distribuziuns dal gudogn da la BNS, per contribuziuns d'investiziun a terzas persunas, ch'èn temporarmain autas, sco er per il chapital da partenza per realisar il «Plan d'acziun Green Deal».
Agiuntas:
Infurmaziuns:
- President da la Regenza Peter Peyer, schef dal Departament da giustia, segirezza e sanadad, tel. +41 81 257 25 01 (cuntanschibel da las 13.30 fin las 14.00), e‑mail Peter.Peyer@djsg.gr.ch
- Cusseglier guvernativ Martin Bühler, schef dal Departament da finanzas e vischnancas, tel. +41 81 257 32 01 (cuntanschibel da las 12.45 fin las 13.45), e‑mail Martin.Buehler@dfg.gr.ch
Responsabladad: Regenza