Dapi plirs onns vegni fatg en il Surses perscrutaziuns archeologicas davart in champ da cumbat roman. En quest connex è ussa vegnì scuvrì sin var 2200 m s.m. sin la prada Colm la Runga, lunsch sur la zona da cumbat, in champ militar roman fin ussa nunenconuschent. El è fortifitgà tras trais foss ed in rempar e permetteva, tras sia situaziun strategica, da controllar perfetgamain las vals ed ils pass en il conturn. Sin basa da chats archeologics vegn il champ datà en il medem temp sco il champ da cumbat, quai vul dir en il 3. respectivamain 2. decenni avant Cristus.

Dapi l'onn 2021 perscrutescha la professura Vindonissa da l'Universitad da Basilea en collavuraziun cun il Servetsch archeologic dal Grischun la cuntrada da conflicts romana en il territori dal Crap Ses tranter Cunter e Casti. En quest connex è er participà in grond dumber da detecturas e detecturs da la Gruppa da lavur prospecziun Svizra, che coopereschan en uffizi d'onur. L'atun 2023 ha in detectur en uffizi d'onur scuvrì, en il rom da sias retschertgas en il conturn, ina structura topografica ch'è dada en egl sin la prada Colm la Runga, var 900 meters d'autezza sur il champ da cumbat antic. Per quest intent ha el utilisà ils models dal terren d'auta resoluziun da Swisstopo, las uschenumnadas datas da LiDAR (light detection and ranging) ch'èn dadas liber dapi la stad 2023.

LiDAR – ina nova dimensiun per l'archeologia
Grazia als models dal terren generads cun palpaziun dal terren tras laser, numnads curtamain LiDAR, vegnan scuvrids dapi in temp pli lung e sin l'entir mund lieus archeologics fin ussa nunenconuschents: da l'Amazonas sur la dschungla da l'America centrala fin a regiuns muntagnardas periferas da la Spagna ed ussa er en las muntognas dal Grischun. Pussaivel vegn quai tras ina nova generaziun da fitg auta resoluziun da datas digitalas respectivamain tras models che mussan schizunt las pli pitschnas differenzas d'autezza en la cuntrada sco maletg da tuns grischs. Sin la prada Colm la Runga èsi uschia stà pussaivel d'identifitgar ina fortificaziun artifiziala da la mutta tras plirs foss respectivamain rempars. Ch'i sa tracta propi d'in champ roman ch'è 2000 onns vegl, mussan ils emprims chats e las emprimas retschertgas.

Perscrutaziun actuala
Suenter retschertgas geofisicalas e documentaziuns senza destrucziun il fanadur 2024 perscruteschan studentas e students da l'Universitad da Basilea sco er prospecturas e prospecturs en uffizi d'onur dals 11 fin ils 31 d'avust 2024 il sistem da foss da rempars e las structuras a l'intern dal champ. Ils chats da fin ussa cumpiglian armas e parts da l'equipament da schuldads romans, tranter auter plumins da fundas e guttas da chalzers. Ils plumins da fundas chattads portan l'impronta da quella 3. legiun ch'era er participada al cumbat al Crap Ses. Perquai èsi da partir d'in stretg connex tranter il champ da cumbat antic ed il champ militar scuvrì da nov.

Situaziun strategicamain favuraivla e significaziun archeologica
Il lieu dal champ sin il Colm la Runga è segir vegnì elegì per motivs strategics. Là sa porscha in vast panorama en las valladas las pli impurtantas dal conturn: il Landwassertal, la Val d'Alvra, la Tumleastga ed il Surses. Ultra da quai pon ins guardar en moda ideala sin las Planeiras da Lai, ch'era quella giada impurtanta sco passascha.

Il chat sensaziunal d'in champ militar roman en il Grischun mussa ina giada dapli, che la perscrutaziun archeologica da la «Svizra romana» spetga vinavant cun surpraisas grondiusas. Internaziunalmain extraordinaria è la scuverta sin il Colm la Runga er, perquai che l'avanzada da las forzas armadas romanas avant 2000 onns sa lascha ussa persequitar en moda precisa sur pliras dunsainas da kilometers: da la Bregaglia sur il Pass dal Set fin en la regiun da Casti – e da là vinavant en direcziun da Cuira e da la Val dal Rain Alpin.

Fotografia agiuntada:

Las collavuraturas ed ils collavuraturs da las medias pon chargiar giu da nossa cloud ulteriuras agiuntas davart quest tema.

©Andrea Badrutt, Cuira

Infurmaziuns:

• Dr. Thomas Reitmaier, archeolog chantunal, manader dal Servetsch archeologic dal Grischun, tel. +41 81 257 48 60 (cuntanschibel da las 08.30 fin las 17.00), e-mail Thomas.Reitmaier@adg.gr.ch
• Prof. dr. Peter-Andrew Schwarz, professura Vindonissa, Basilea, tel. +41 79 898 46 13 (cuntanschibel da las 08.30 fin las 17.00), e‑mail Peter-Andrew.Schwarz@unibas.ch
• Dr. Hannes Flück, collavuratur scientific, Servetsch archeologic dal Grischun, tel. +41 79 602 43 95 (cuntanschibel da las 08.30 fin las 17.00), e‑mail Hannes.Flueck@adg.gr.ch