La Regenza ha prendì enconuschientscha dal rapport «Istorgia dal faschissem e dal naziunalsocialissem en il Grischun – stadi da la perscrutaziun e largias da perscrutaziun» dals dus istorichers dr. Christian Ruch ed Andrea Tognina ed ha concludì ulteriurs pass per perscrutar quest tema.

Suenter ina debatta davart in monument per schuldads tudestgs internads da l'Emprima Guerra mundiala sin il santeri Daleu a Cuira (uschenumnà «crap dals Nazis») ha il Cussegl grond pretendì in'elavuraziun cumplessiva da l'istorgia dal naziunalsocialissem e dal faschissem en il Grischun (incumbensa Tino Schneider dals 15 da favrer 2023). Sin quai ha la Regenza proponì d'eruir en in emprim pass – en il rom d'in project da retschertga scientific – il stadi da la perscrutaziun e d'inditgar las largias da perscrutaziun.

Il rapport mussa il stadi e las largias da perscrutaziun
Il rapport dals dus istorichers dr. Christian Ruch ed Andrea Tognina stat ussa a disposiziun e preschenta professiunalmain – en furma d'ina «biografia raquintada» – il panorama impressiunant da las stentas da perscrutaziun ch'èn vegnidas fatgas fin ussa. Confurm a l'incumbensa concludan ils auturs lur rapport cun l'identificaziun da largias da perscrutaziun e cun propostas per l'ulteriura perscrutaziun. Els tiran ils suandant facit: «L'istorgia grischuna durant il temp dal faschissem e dal naziunalsocialissem ha bain anc baininqual largia ed in tschert basegn da perscrutaziun. La pretensiun che vegn adina puspè colportada, ch'ins na sappia strusch insatge da questa epoca, n'è dentant betg acceptabla. Tuttina resta l'impressiun d'ina tscherta discrepanza tranter il stadi da perscrutaziun che sa mussa en furma da publicaziuns en scrit ed er da films d'ina vart, e la percepziun publica da l'autra vart.»

Ils dus istorichers explitgeschan il rapport en in referat ch'els fan a chaschun d'ina occurrenza da la Societad istorica dal Grischun: Ulteriuras infurmaziuns

Il chantun vul promover ulteriura perscrutaziun
Il rapport furma ina basa preziusa per la futura perscrutaziun istorica. En vista al grond interess public e politic per questa epoca, pari dad esser inditgà, ch'il chantun promovia er sez la perscrutaziun dal temp dal faschissem e dal naziunalsocialissem. Il discurs medial respectivamain l'opiniun publica da quest temp che sa refereschan al naziunalsocialissem ed al faschissem duain vegnir analisads cun ils meds da las scienzas da medias. Per quest intent vegnan las instituziuns dal sectur da la perscrutaziun da l'istorgia e da las medias envidadas d'inoltrar ina dumonda cun in concept da perscrutaziun per in project «Evaluaziun sistematica da las medias grischunas areguard lur rapports davart il naziunalsocialissem ed il faschissem».

Per ulteriurs projects da perscrutaziun po plinavant vegnir rendì accessibel in inventari betg cataloghisà fin ussa cun valur da raritad. Quai è l'archiv mantegnì en moda cumplessiva dal sanatori tudestg – fundà l'onn 1901 da Hermann ed Olga Burchard – oz enconuschent sco Clinica autalpina Tavau. Dapi l'onn 2020 sa chatta l'archiv da la Clinica autalpina sco donaziun en l'Archiv dal stadi dal Grischun. L'Archiv dal stadi vegn a priorisar la cataloghisaziun detagliada da l'inventari, quai cun sustegn extern.

Agiunta:

Rapport davart l'istorgia dal faschissem e dal naziunalsocialissem en il Grischun

Infurmaziuns:

• Cusseglier guvernativ dr. Jon Domenic Parolini, schef dal Departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient, tel. +41 81 257 27 01, e‑mail Jondomenic.Parolini@ekud.gr.ch
• Ursin Widmer, manader da l'Uffizi da cultura, tel. +41 81 257 48 01, e‑mail Ursin.Widmer@afk.gr.ch
• Reto Weiss, archivari dal stadi, tel. +41 81 257 28 01, e‑mail Reto.Weiss@sag.gr.ch

Responsabladad: Regenza