La regenza ha lantschà la consultaziun per ina refurma da la gulivaziun da finanzas en il chantun Grischun (refurma da la GF). Il basegn d'agir è renconuschì. Il sistem actual datescha da l'onn 1958. El è cumplitgà, na sa lascha strusch reglar, dat fauss impuls, remunerescha ils auts pes da taglia communals e dischavantagescha las vischnancas pli grondas. En circa 30 secturs duain ultra da quai las incumbensas che vegnan ademplidas cuminaivlamain vegnir attribuidas ubain a las vischnancas ubain al chantun. La refurma da la GF duai vegnir realisada per il 1. da schaner 2015.
 
Situaziun da partenza
Envers la NGF grischuna ch'è vegnida refusada per pauc ils 7 da mars 2010 a l'urna è la situaziun da partenza per ina refurma da la gulivaziun da finanzas (refurma da la GF) sa midada essenzialmain. En il fratemp èn vegnids realisads numerus projects. Pertutgadas èn en spezial las novaziuns da la finanziaziun dals ospitals e da la tgira, da la legislaziun forestala, da la scola populara e dal dretg federal da la protecziun d'uffants e da creschids. Quests projects èn vegnids concepids uschia che las premissas per la refurma necessaria da la gulivaziun da finanzas èn sa meglieradas en moda decisiva. Ins po profitar da la situaziun da partenza pli favuraivla per elavurar in meglier project. En cumparegliaziun cun la NGF grischuna vegn el ad esser pli concis e pli facil da chapir. El è focussà bainquant pli fitg sin la gulivaziun da finanzas en il senn pli stretg.

Finamiras
La gulivaziun da finanzas existenta ha procurà var 50 onns a la lunga per ina gulivaziun tranter las vischnancas. Pervia da las mancanzas dal sistem e pervia da las cundiziuns generalas ch'èn sa midadas sin plaun naziunal e sin plaun chantunal s'impona oz in sistem dal tuttafatg nov. Ussa duain las vischnancas survegnir cleramain dapli meds finanzials che n'èn betg liads vi d'intents specifics. Quai augmenta lur atgna responsabladad e lur libertad d'agir. La refurma da la GF serva a la fin er a reducir ils impediments ch'existan en quai che concerna las fusiuns da vischnancas.
En il sectur da la repartiziun da las incumbensas chaschuna la refurma proponida dapli transparenza e dapli effizienza. Oz vegnan ademplidas e finanziadas numerusas incumbensas cuminaivlamain dal chantun e da las vischnancas. La responsabladad per las incumbensas, las cumpetenzas da decisiun, l'execuziun, la finanziaziun e la controlla da l'execuziun n'èn savens betg tuttas en il medem maun. Quai chaschuna duplicitads administrativas ed è collià cun fauss impuls. Il chantun e las vischnancas duain puspè pudair sa concentrar sin lur incumbensas principalas.

Instruments
La nova gulivaziun da las resursas e da las grevezzas remplazza dal tuttafatg la gulivaziun da finanzas intercommunala vertenta. Ses concept sumeglia fitg ferm a quel tranter la confederaziun ed ils chantuns. En cumparegliaziun cun il project da la NGF grischuna èn previsas mo adattaziuns gradualas.
La gulivaziun da las resursas procura che las grondas differenzas ch'existan en la capacitad finanziala da las vischnancas vegnan reducidas en moda sistematica ed effizienta. Las vischnancas cun paucas resursas duain survegnir dal chantun contribuziuns da gulivaziun annualas da circa 33 milliuns francs. Las vischnancas cun bleras resursas sa participeschan cun totalmain var 19 milliuns francs vidlonder.
Cun la gulivaziun da las grevezzas duain vegnir indemnisadas grevezzas che vegnan chaschunadas da las structuras, ch'èn cleramain sproporziunadas e che na pon per gronda part betg vegnir influenzadas da las vischnancas. Uschia vegnan gulivadas oravant tut las grevezzas geografic-topograficas considerablas. Ils meds finanzials vegnan repartids sin las vischnancas tenor criteris objectivs che na pon betg vegnir influenzads directamain (lunghezza da las vias, dumber da scolaras e da scolars, spessezza da la populaziun, structura d'abitadi). La gulivaziun da las grevezzas geografic-topograficas (GGG) ch'è dotada cun 17 milliuns francs vegn finanziada cumplettamain dal chantun. Ultra da quai duai vegnir introducida ina cumpensaziun individuala d'inegualitads per grevezzas extraordinarias e betg influenzablas. La regenza duai survegnir la pussaivladad concreta da conceder – sin dumonda – contribuziuns spezialas ad ina vischnanca, e quai per eveniments extraordinaris e per relaziuns spezialas. Questas contribuziuns vegnan a sa restrenscher ad in pitschen dumber da vischnancas.
Per cumplettar quest instrument vegn concepida da nov la gulivaziun vertenta da las grevezzas socialas (GGS). Quai duai evitar grevezzas extremas per las singulas vischnancas, augmentar la transparenza e reducir ils custs e la lavur administrativa. Il chantun surpiglia da nov las prestaziuns da sustegn che na pon betg vegnir influenzadas da las vischnancas.
La repartiziun da la finanziaziun duai attribuir las incumbensas cuminaivlas existentas en tscherts secturs ubain al chantun ubain a las vischnancas. Tut en tut vegnan detretschadas 30 incumbensas. 17 incumbensas vegnan attribuidas cumplettamain al chantun e 13 a las vischnancas. Il chantun surpiglia da nov tut ils custs per exempel da las sanaziuns d'abitaziuns en il territori da muntogna, da la cussegliaziun per mammas e per babs, da las scolas professiunalas spezialisadas e dal traffic public regiunal. Da nov duain las vischnancas per exempel finanziar exclusivamain l'agid social persunal, la tgira d'uffants cumplementara a la famiglia sco er ils stabiliments per aua persa e per dismetter ruments. Cuminaivlamain vegn finanziada vinavant l'instrucziun a la scola populara.

Consequenzas finanzialas
En tut vegnan las vischnancas distgargiadas annualmain per circa 9 milliuns francs. Per mintgina da las 158 vischnancas (stadi dal 2013) vegnan las consequenzas finanzialas da la refurma mussadas en ina bilantscha globala. Ils resultats sa basan sin las cifras dals onns 2010 e 2011 e permettan mo da mussar ina tscherta tendenza davart las grevezzas e davart las distgargias futuras da las singulas vischnancas. Per quellas vischnancas che subeschan ina grevezza supplementara sin fundament da la refurma da la GF e che han a medem temp paucas resursas è previsa ina gulivaziun limitada a 3 onns. Questa gulivaziun importa en tut var 7,5 milliuns francs e vegn finanziada dal chantun.


Remartga:
La consultaziun dura fin ils 31 da mars 2013. Ils documents da consultaziun stattan a disposiziun sin www.gr.ch (publicaziuns / consultaziuns).

Davart quest tema stat a disposiziun in video en rumantsch, tudestg e talian sut www.gr.ch.


Infurmaziuns:
- presidenta da la regenza Barbara Janom Steiner, scheffa dal departament da finanzas e vischnancas, tel. 081 257 32 01
- Urs Brasser, secretari da finanzas, tel. 081 257 32 12
 

Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun