La regenza a las abitantas ed als abitants dal chantun Grischun

Stimadas conburgaisas e stimads conburgais

En ses ingress ans appellescha la constituziun dal chantun Grischun a "nossa responsabladad avant Dieu sco er envers ils conumans e la natira". Il Di da la rogaziun federala ans renda danovamain conscients da questa responsabladad che duai determinar noss agir.

Nus vivain en ina societad pluralistica. La libertad da cretta e da conscienza da mintga singula persuna ha in’auta valur. Betg tuts na sa sentan responsabels envers Dieu. Ma nus tuts essan responsabels envers nossa atgna conscienza. En ina solidaritad vivida surpigliain nus responsabladad per noss conumans e per noss pajais. Quai è la premissa per ina convivenza prosperaivla. Quai stgaffescha cuminanza e coesiun. Da quai vivain nus e pir quai è significativ per noss pajais.

Per tudestg sa numna il Di da la rogaziun federala: "Eidgenössicher Dank-, Buss- und Bettag". Danken – engraziar.
Permettai da far la dumonda: Engraziain nus? Essan nus engraziaivels per noss pajais cun sias autoritads ed instituziuns? Dal stadi vegni spetgà bler ed adina dapli. Sias prestaziuns sa chapeschan per nus savens da sez. In sguard suror ils agens cunfins po mussar ch’ils servetschs dal stadi na sa chapeschan betg da sez. Els èn mo pussaivels, perquai che numerusas conburgaisas e numerus conburgais vivan en responsabladad envers la cuminanza e demussan in grond engaschi persunal per ils conumans e per la natira, per la giustia sociala e per la pasch. La regenza na resguarda quai betg sco chaussa che sa chapescha da sez. Ella As engrazia oz cordialmain per tut quai che Vus prestais per noss pajais e per sias abitantas e ses abitants.

Il segund pled: "Busse" – penetienza.
Malgrà tut la buna voluntad na gartegia betg adina tut en noss pajais. Ignoranza, egoissem, scuidanza, negligientscha e mancanza da curaschi èn intgins motivs persuenter. Ins di che la scuidanza saja la pli veglia Grischuna. Penetienza vul dir renconuscher ils agens sbagls. Penetienza vul dir midar opiniun e curreger ses agir. In proverbi di: "Tgi che vul midar il mund sto cumenzar tar sasez". En la convivenza statala vul quai dir: S’avrir in a l’auter ed elavurar soluziuns ch’èn supportablas per tuts. Perquai dovri sabientscha e visiuns.

Il terz pled: "Beten" – urar.
Urain nus per noss pajais? Gea, blers da Vus fan quai. En ils cults divins da las baselgias vegn quai fatg regularmain. Per quai essan nus engraziaivels. L’idea che l’uman sappia far tut autonomamain sez, maina a la narradad. Gnanc ina chaussa uschè banala sco l’aura na sa drizza tenor nossas ideas. Bleras chaussas da la vita capitan simplamain. Nus discurrin dal destin u da la "sort". Gidieus, Cristians e Muslims sa fidan che nossa «sort» è en ils mauns da Dieu. Nus dastgain rugar Dieu da gidar noss pajais. Vossa uraziun dat forza, curaschi e fidanza a la regenza.

Sco ultim: "Eidgenössisch" – federal.
Noss pajais è ina confederaziun. En il Patg federal da l’onn 1291 han noss perdavants prestà in engirament davant Dieu ed èn s’empermess da sa gidar vicendaivlamain, da sa cussegliar e da sa promover en mintga moda e maniera mo pussaivla "en vista a la malizia dal temp". Mintga chadaina è mo uschè ferma sco sia part la pli flaivla. Dals flaivels stuain nus pia avair spezialmain quità. Els n’èn betg ina chargia, mabain ina schanza, ed els ans regalan ritgezzas che na pon betg vegnir pajadas cun daners.

En la gronda cuminanza dal stadi vivan uffants, giuvenils e persunas en scolaziun, conumans che lavuran e conumans pli vegls, sauns e malsauns, indigens, esters e fugitivs. Els tuts gidan a promover la convivenza en noss pajais, ed els èn a medem temp dependents da la chapientscha, da la solidaritad e da l’agid dals auters. Cun gronda lavur han ils conumans pli vegls stgaffì bleras chaussas en il stadi ed en la societad. Resultà è in bainstar sco ch’i n’ha anc mai dà avant. En gronda engraziaivladad avain nus l’obligaziun da porscher a quests conumans agid e tgira, cur ch’els perdan lur forzas. Per motivs demografics vegn quai ad esser ina gronda sfida ils proxims onns, perquai ch’i vegnan a mancar las persunas da tgira. Senza l’agid decidì da confamigliars e da voluntaris na vegni betg ad esser pussaivel da porscher ina tgira adequata. Nossa solidaritad è dumandada. La regenza sa fida sin la sevetschaivladad da tuts. Cun forzas unidas vegnin nus a dumagnar la situaziun.

Las persunas giuvnas èn l’avegnir da noss pajais. Ad ellas na surdain nus betg mo in pajais bain organisà, nus las laschain enavos er divers problems novs. La societad gida sasezza, sch’ella dat ina scolaziun optimala a las persunas giuvnas. Ellas duain daventar ablas da dumagnar las incumbensas futuras, per permetter er vinavant il bainstar en noss pajais. Las persunas giuvnas vulessan nus encuraschar da profitar da lur schanzas en la scolaziun. In champ da tensiun en Svizra è la differenza tranter ils centers e la periferia. Noss chantun è pertutgà spezialmain da quai. Vitgs ed entiras valladas cumbattan per surviver. La politica po e vul meglierar las cundiziuns generalas. Ma ella n’arriva betg da schliar suletta il problem. Sche nus guardain enavos en l’istorgia da noss chantun, scuvrin nus persunalitads extraordinarias che han avert – da lur temp – novas vias per il futur, e quai cun bler curaschi e cun gronda speranza. Pensain per exempel a la construcziun da la Viafier retica e da las ovras electricas u al svilup dal turissem. Conburgaisas e conburgais visiunars ch’erueschan novas perspectivas guardond enavant plain entusiassem e che prestan lavur da pionier, èn fitg dumandads. Las muntognas na duain betg bloccar la vista en il lontan. Il Grischun è in pajais cun pussaivladads illimitadas. Concepir cuminaivlamain l’avegnir rinforza la coesiun e la cuminanza. Lain schliar cun curaschi questa incumbensa.

La Svizra è ina part dal vast mund. En blers reguards è ella colliada cun il mund. Quai che capita insanua sin il mund, influenzescha nossa vita. Actualmain vesain nus quai cun ils fugitivs che arrivan en Europa ed en Svizra. Quants fugitivs che arrivan en noss chantun na decida betg la regenza chantunala. Nossa finamira duai esser quella da pussibilitar ad els in’existenza en dignitad. Las autoritads èn dependentas da l’agid activ da tut las vischnancas e da l’entira populaziun. La regenza engrazia a tut las vischnancas ed a tut las abitantas ed ils abitants che prestan in agid bainvulent ed engaschà per acceptar fugitivs e per promover lur integraziun. Parter cun ils pli paupers na fa betg daventar pli pauper, mabain pli ritg. Er fugitivs ans pon avrir perspectivas per l’avegnir.

Stimadas conburgaisas e stimads conburgais. En ina cuminanza solidarica vulain nus surpigliar "nossa responsabladad avant Dieu sco er envers ils conumans e la natira". Bunas ovras resultan mo, sch’i vegnan realisadas. Il Dieu tutpussent e misericordaivel ans veglia accumpagnar cun sia benedicziun.


Cuira, settember 2016

En num da la regenza
Il president: Christian Rathgeb
Il chancelier: Claudio Riesen