Il preventiv 2020 dal chantun Grischun mussa in surpli d'expensas da 33,1 milliuns francs. Quest deficit correspunda ad 1,3 pertschient dals custs totals da 2,6 milliardas francs e lascha bunas vistas per in quint da facultad equilibrà. Las expensas d'investiziun sa chattan cun tut en tut brutto 427 milliuns vinavant sin in nivel fitg aut. Las investiziuns nettas che ston vegnir finanziadas dal chantun cun agens meds importan 290 milliuns. La creschientscha da las expensas totalas stat en in rom commensurà. La situaziun finanziala è solida. Il chantun po prender per mauns las sfidas finanzialas dals proxims onns or d'ina buna posiziun da partenza.

Ils puncts centrals dal preventiv 2020 sa preschentan sco suonda:

• deficit dal preventiv 33,1 milliuns (onn precedent 33,7 miu.), suenter prelevaziuns da reserva da 13,6 milliuns
• quota statala chantunala da 14,5 pertschient (onn precedent 14,7 %)
• creschientscha dals custs totals 1,5 pertschient (onn precedent 1,6 %)
• creschientscha da la summa totala dals salaris relevanta per la valur directiva 0,9 pertschient (onn precedent 0,6 %)
• investiziuns bruttas da 426,9 milliuns (onn precedent 446,0 miu.)
• investiziuns nettas ch'èn decisivas per la valur directiva 166,0 milliuns (onn precedent 159,2 miu.)
• deficit dal quint da las vias da 20,0 milliuns (onn precedent 19,8 miu.)
• dotaziuns senza midadas tar la gulivaziun da finanzas per vischnancas.

Resultats
Il preventiv 2020 observa set da las otg directivas da la politica da finanzas dal cussegl grond. Mo la limitaziun da las investiziuns nettas vegn surpassada per 6,0 milliuns. "Il preventiv 2020 cuntinuescha cun la politica da finanzas e da taglia activa che fa grondas investiziuns. La situaziun finanziala dal chantun è vinavant solida. En ils onns dal plan da finanzas 2021 e cunzunt suenter 2022 s'augmentan ils custs dentant cleramain pli fitg ch'ils retgavs. Per pudair garantir er en il futur finanzas equilibradas vegn realisada in'examinaziun da las incumbensas e da las prestaziuns", commentescha il cusseglier guvernativ Christian Rathgeb ses emprim preventiv sco minister da finanzas.

Custs da persunal
Ils custs totals da persunal s'augmentan l'onn 2020 per 1,5 pertschient e creschan parallelamain als custs totals. L'augment importa 5,8 milliuns. Cun quests daners vegnan finanziads d'ina vart las plazzas ch'èn necessarias supplementarmain (principalmain per la nova praschun Cazas Tignez) e da l'autra vart il svilup dals salaris dal persunal existent. I n'è betg previs in augment dals salaris chaschunà da la chareschia, perquai che la chareschia equilibrada dals onns passads sa chatta vinavant sur il stadi da l'index actual. La regenza propona al cussegl grond er quest onn 1 pertschient da la summa dals salaris per ils svilups individuals dals salaris.

Custs materials
Ils custs materials e las ulteriuras expensas da manaschi s'augmentan per 13,3 milliuns (+4,2 %). L'augment dals custs da material e da rauba deriva cunzunt da custs d'acquisiziun d'energia pli auts, senza effect sin il resultat, per energia da participaziun, per energia substitutiva da participaziun e per energia retratga per ils custs annuals (+3 miu.). L'augment tar il mantegniment architectonic deriva per l'ina da meds supplementars per il mantegniment da las vias (+4 miu.) e da las lavurs da mantegniment previsas per midadas d'utilisaziun e per l'autra da la concentraziun sin immobiglias pli grondas e pli effizientas (+3 miu.). L'augment tar il mantegniment da las vias vegn cumpensà cun expensas pli pitschnas tar la renovaziun da las vias.

Custs da transfers
Las prestaziuns da transfers s'augmentan cun 0,8 pertschient tut en tut in pau pli pauc ch'ils custs totals. Dals 1158,1 milliuns pertutgan circa 80 pertschient (928,9 miu.) las contribuziuns a communitads ed a terzas persunas. En quest sectur è la creschientscha da las expensas cun +1,1 pertschient (+10,3 miu.) cleramain pli pitschna en cumparegliaziun cun l'onn precedent (+2,2 %). La part la pli gronda dals custs supplementars vegn chaschunada da las contribuziuns per reducir las premias da las cassas da malsauns (+6,0 miu. sin 128,3 miu.). Dapi l'onn 2008 èn quests custs pli che sa dublegiads (quint 2008: 62,0 miu.). Ina reducziun sa mussa tar las contribuziuns da gestiun dal sectur forestal. Ella promova essenzialmain la creschientscha da las expensas pli pitschnas tar las contribuziuns a communitads ed a terzas persunas (-4,7 miu.). D'ina vart deriva ella d'ina reordinaziun da las cunvegnas da program "ovras da protecziun en il guaud" e "tgira dal guaud" e da l'autra vart da la midada da la pratica da cudeschaziun e pia dal transferiment dal quint economic al quint d'investiziun.

Retgavs
A las finanzas publicas contribueschan las taglias chantunalas la part la pli gronda dal retgav total (31,3 %). Ellas s'augmentan per 8,7 milliuns cun tut en tut 794,0 milliuns en cumparegliaziun cun l'onn precedent (785,3 miu.). Las taglias da las persunas natiralas s'augmentan per 11,8 milliuns (+2,1 %). Ensemen cun las taglias spezialas (taglias sin il gudogn tras la vendita da bains immobigliars, taglias sin l'ierta e taglias sin donaziuns) ch'èn 3 milliuns pli autas, po la reducziun prognostitgada tar las persunas giuridicas (-6,1 miu., -7,7 %) vegnir pli che cumpensada. Retgavs supplementars d'indemnisaziuns (+9,5 miu.) e da pajaments da transfer (+20,6 miu. da las taglias federalas directas, da las taglias anticipadas e da la gulivaziun da finanzas) megliereschan la vart da las entradas, uschia ch'il resultat total sa mova sin il nivel da l'onn precedent.

Gulivaziun da finanzas grischuna
Per la gulivaziun da resursas vegnan mantegnids ils parameters dals onns precedents: I vegnan applitgadas vinavant la tariffa da prelevaziun da 16,0 pertschient ed ina dotaziun minimala da 68,0 pertschient da la media chantunala. Da la gulivaziun da las grevezzas geografic-topograficas e da scola (GGG) survegnan las vischnancas autorisadas sco l'onn precedent totalmain 24 milliuns. Il chantun alimentescha la finanziaziun speziala "gulivaziun da finanzas" senza midadas cun 40 milliuns da meds publics generals.

Investiziuns
L'activitad d'investiziun dal chantun vegn a sa reducir l'onn proxim. Ella resta tuttina sin in aut nivel. Las expensas totalas sa muntan a 426,9 milliuns (onn precedent 446,0 miu.). Da l'autra vart stattan entradas totalas da 136,9 milliuns (onn precedent 143,6 miu.). Il chantun sto pia finanziar sez investiziuns nettas da 290,1 milliuns. Quai èn circa 12 milliuns damain che l'onn precedent (302,4 miu.). La reducziun previsa dal volumen d'investiziun è d'attribuir a la finiziun dals dus projects gronds praschun Cazas Tignez e center administrativ sinergia Cuira l'onn 2020. Ulteriurs projects pli gronds ch'èn cuntegnids en il preventiv, èn la sanaziun dal convict da la scola chantunala grischuna, la reparaziun da l'edifizi da scola al Plantahof sco er la realisaziun dal nov center d'asil al Meiersboden. Cuntrariamain a las supposiziuns oriundas n'èsi betg pli pussaivel da finanziar il center d'asil cun contribuziuns federalas accumuladas or dal quint d'asil.

Perspectiva
La planisaziun actualisada da las finanzas per ils onns 2021-2023 mussa deficits che creschan cuntinuadamain tranter 65,1 milliuns l'onn 2021 ed 89,4 milliuns l'onn 2023. La vart dals retgavs ch'è pauc dinamica, na po betg pli tegnair pass cun la creschientscha da las expensas. Las cifras planisadas illustreschan las consequenzas da la realisaziun da la lescha federala davart la refurma fiscala e la finanziaziun da la AVS (RFFA) sco er da la realisaziun entaifer il chantun, tenor la decisiun dal cussegl grond da l'avust 2019. En las cifras planisadas n'èn anc betg cuntegnidas las consequenzas finanzialas dals puncts centrals da svilup dal nov program da la regenza 2021-2024. En il senn da la constituziun chantunala vegni cumenzà l'onn 2020 cun la realisaziun d'ina examinaziun da las incumbensas e da las prestaziuns, ch'è a medem temp in element dal project per garantir a lunga vista l'equiliber da las finanzas.

Il cussegl grond vegn a tractar il preventiv 2020 en la sessiun da december 2019.

Agiuntas:
- quint economic
- quint d'investiziun

Infurmaziuns:
cusseglier guvernativ Christian Rathgeb, schef dal departament da finanzas e vischnancas, tel. 081 257 32 01, e-mail Christian.Rathgeb@dfg.gr.ch

Gremi: regenza
Funtauna: rg departament da finanzas e vischnancas