La Regenza ha dà en consultaziun il rapport davart l'adattaziun dal sistem electoral per il Cussegl grond. Il sistem electoral sto vegnir adattà, perquai ch'il Tribunal federal ha incumbensà il chantun Grischun da stgaffir in urden electoral confurm a la Constituziun en vista a las proximas elecziuns da renovaziun dal Cussegl grond. La consultaziun ha la finamira da survegnir cleras infurmaziuns davart l'acceptanza politica dals differents models da sistems electorals che stattan en discussiun.
Il Tribunal federal ha constatà che la procedura da maiorz – che vala actualmain en il chantun Grischun per las elecziuns dal Cussegl grond – correspundia per gronda part, però betg en tuts reguards a las pretensiuns dal dretg constituziunal. En vista a quests fatgs èsi cler che las elecziuns da renovaziun dal Cussegl grond da l'onn 2022 na pon betg pli vegnir manadas tras tenor il sistem electoral da fin ussa. Per quest intent sto probablamain vegnir midada la Constituziun cun ina votaziun dal pievel obligatorica, e leschas ed ordinaziuns ston vegnir adattadas.
Analisa detagliada da la sentenzia dal Tribunal federal
Per pudair adattar en moda cunvegnenta il sistem electoral hai duvrà l'emprim in'analisa detagliada da la sentenzia dal Tribunal federal ed ina vasta preschentaziun generala dals sistems electorals adattads e confurms a la Constituziun. Per quest motiv han ins laschà far supplementarmain in'expertisa externa tras prof. dr. iur. Andreas Glaser, titular da la professura da l'Universitad da Turitg per dretg statal, administrativ ed europeic cun resguard spezial da dumondas da la democrazia. L'expert è arrivà a la conclusiun ch'i dettia per il Grischun er suenter la sentenzia dal Tribunal federal ina gronda schelta da models da sistems electorals ch'èn confurms a la Constituziun. Sco part dals documents da consultaziun è l'expertisa accessibla publicamain. Las enconuschientschas da l'expertisa furman ina basa impurtanta per il rapport qua avant maun.
Numerusas variantas da soluziun
Observond la giurisdicziun vertenta dal Tribunal federal e sa basond sin l'expertisa da l'expert resultan numerusas opziuns pussaivlas per in nov sistem electoral. L'analisa realisada mussa, quant pretensius ch'igl è da chattar in sistem electoral adequat pervia da las cundiziuns generalas giuridicas e pervia dal fatg ch'il chantun ha ina gronda diversitad en differents reguards. Per quest motiv ha la Regenza valità ils singuls models da sistems electorals tenor ils criteris prescrits dal Cussegl grond en l'incumbensa Claus. Per ella vegnan perquai da princip en dumonda trais sistems. Cunzunt en vista a la lunga retscha da decisiuns democraticas dal suveran grischun a favur dal sistem electoral da maiorz pudess la Regenza sustegnair il model A (sistem da maiorz) u eventualmain er il model E (sistem da maiorz cun dus circuls cun proporz), sch'i duess sa mussar ch'in da quests sistems chatta in'acceptanza politica vasta avunda.
La Regenza favurisescha il sistem dal proporz dubel
Ord vista da la Regenza correspunda il sistem dal proporz dubel – en la relaziun tranter il chantun ed ils circuls vertents sco circuls electorals (model C) – dentant tut en tut il meglier a las pretensiuns. Tenor l'avis da la Regenza porscha quest sistem ina pussaivladad reala per terminar ina lunga discussiun politica davart il dretg sistem electoral per il Cussegl grond en il chantun Grischun e per stgaffir relaziuns instituziunalas stabilas.
Project pretensius
Il temp per realisar quest project fitg pretensius è fitg curt e pretenda in agir adattà correspundentamain. La consultaziun ha la finamira da survegnir cleras infurmaziuns davart l'acceptanza politica concreta dals differents models da sistems electorals che stattan en discussiun. Per quest intent vegnan rimnadas – cun agid d'in questiunari – sistematicamain respostas davart ils models da sistems electorals. Sin basa da las enconuschientschas da questa consultaziun duai alura la Regenza rediger e deliberar la missiva al Cussegl grond che cuntegna las adattaziuns concretas da las basas legalas (Constituziun, leschas).
En il Cussegl grond è previsa la debatta davart il project per la sessiun da december 2020. L'eventuala votaziun dal pievel è planisada per ils 13 da zercladur 2021.
La consultaziun dura fin ils 30 da zercladur 2020. Ils documents appartegnents pon vegnir consultads sin la pagina d'internet dal chantun Grischun.
Infurmaziuns:
president da la Regenza dr. Christian Rathgeb, schef dal Departament da finanzas e vischnancas, tel. 081 257 32 01, e-mail Christian.Rathgeb@dfg.gr.ch
Gremi: Regenza
Funtauna: rg Chanzlia chantunala