La Regenza ha prendì posiziun tar il rapport davart l'efficacitad da la gulivaziun da finanzas tranter la Confederaziun ed ils chantuns per ils onns 2020–2025. La gulivaziun naziunala da finanzas (NGF) è ina pitga dal federalissem cun ina gronda acceptanza politica, quai che na dastga betg vegnir periclità. Las differenzas tranter ils chantuns areguard la forza da las resursas ed areguard la chargia fiscala èn anc adina grondas e n'èn betg sa sminuidas sistematicamain. Tendenzialmain èn ellas plitost s'augmentadas. Perquai èsi ordvart impurtant da mantegnair la solidaritad tranter ils chantuns.

Per la proxima perioda 2026–2029 èsi necessari d'adattar mo tscherts puncts sin il stgalim da l'ordinaziun. Perquai poi vegnir desistì da reveder la lescha. Quest proceder garantescha ina gronda cuntinuitad e stabilitad dal sistem da la gulivaziun da finanzas. Quai è allegraivel e vegn sustegnì expressivamain da la Regenza dal chantun Grischun. Ils 21 da zercladur 2024 – a chaschun da la radunanza plenara da la Conferenza da las regenzas chantunalas (CdC) – han ils chantuns deliberà ina posiziun consolidada tar il rapport davart l'efficacitad da la NGF 2020–2025. La Regenza sustegna questa posiziun en tut ils puncts.

Posiziun da la Conferenza da las regenzas chantunalas dals 21-06-2024

La Regenza ha approvà il project per la correcziun dal Bärentalerbach da la vischnanca da Tavau e garantì per quest intent ina contribuziun chantunala da maximalmain 220 000 francs tenor la Lescha davart la correcziun dals curs d'aua. Ultra da quai ha ella permess – tenor la cunvegna da program da la Nova gulivaziun da finanzas (NGF) – ina contribuziun federala da 385 000 francs als custs totals dal project dad 1,1 milliuns francs.

Sur l'abitadi da Tavau Glaris è il Bärentalerbach gia segirà tras dus collecturs da glera. Sin il traject tranter quests dus collecturs è l'aual dentant protegì memia pauc. Durant l'aua gronda da l'onn 2022 è il letg da l'aual sa sbassà là per fin 2 meters. Per stabilisar las scarpas da la riva, ch'èn vegnidas lavadas orasut, duai il letg da l'aual puspè vegnir auzà sin il nivel oriund. Il project prevesa d'emplenir il letg da l'aual cun glera e da stabilisar tut cun travs traversalas bassas che vegnan posiziunadas en furma da stgala.

La Regenza ha approvà il project «Avertura forestala Uaul Zuord» da la vischnanca da Lumnezia e garantì ina contribuziun chantunala da maximalmain 794 300 francs als custs totals subvenziunabels dad 1,69 milliuns francs.

La vischnanca da Lumnezia vul renovar l'avertura existenta en il territori «Uaul Zuord» tranter Silgin e la Val Salischeida da la vart dretga dal Glogn ed adattar ella als basegns actuals. Tenor il Plan per il svilup dal guaud 2018+ è quest intschess vegnì determinà sco territori d'avertura prioritar cun potenzial d'optimaziun. Las finamiras principalas dal project èn: garantir ina cultivaziun dal guaud effizienta e persistenta, construir in'avertura da basa che pussibilitescha d'utilisar sistems da racolta da laina moderns, reducir ils sgols cun helicopters sco er meglierar l'access per vehichels-stizzafieu en cas d'incendis da guaud.

 

© Dominik Möller, Förster Lumnezia

La Regenza ha approvà l'elavuraziun dal med d'instrucziun «inform@21» en surmiran per la 5. e 6. classa. Ella ha autorisà l'Uffizi per la scola populara ed il sport da surdar las incumbensas necessarias.

Il med d'instrucziun «inform@21» exista gia en ils idioms sursilvan, puter e vallader sco er en rumantsch grischun e talian. Il matg 2019 èn vegnidas lantschadas iniziativas en las vischnancas da Surses, Lantsch ed Alvra, per cuntanscher ina midada da la lingua da scola dal rumantsch grischun enavos al surmiran. La vischnanca da Surses ha acceptà ils 24 da fanadur 2020 l'iniziativa per reintroducir il surmiran en la scola populara. Ils 27 d'avust 2020 han las votantas ed ils votants da las vischnancas da Lantsch e d'Alvra prendì la medema decisiun. Per quest intent sto il med d'instrucziun obligatoric per il rom «medias ed informatica» vegnir mess a disposiziun en surmiran. Ils custs dal project importan 27 000 francs.

© Lehrmittel Graubünden

La Regenza ha prolungà il program Promoziun da la sanadad e prevenziun en la vegliadetgna per ils onns 2025 fin 2028. Durant ils proxims quatter onns duain star en il center en emprima lingia las persunas da 65 onns e pli veglias che abitan a chasa. Cunzunt las vischnancas fixeschan las cundiziuns generalas da la qualitad da viver. Perquai che las persunas pli veglias passentan il pli bler temp en las vischnancas ed èn uschia cuntanschiblas il meglier là, vegn il program inizià en las vischnancas.

La promoziun da la sanadad e la prevenziun communala vul oravant tut rinforzar la conscienza per surpigliar la responsabladad per l'atgna sanadad sco er utilisar las raits da relaziuns e meglierar las structuras en il spazi da viver. Perquai vegni investì vinavant en la cussegliaziun ed en l'accumpagnament da las vischnancas. La realisaziun cun orientaziun a las vischnancas vegn chapida sco process cun la finamira da francar la promoziun da la sanadad e la prevenziun sin il plaun politic. Uschè bleras vischnancas sco pussaivel duain vegnir motivadas da s'engaschar per il tema e da realisar sezzas mesiras.