La Regenza ha deliberà la missiva concernent l'adattaziun dal sistem electoral per mauns dal Cussegl grond. Suenter in'analisa cumplessiva da la situaziun e sin basa da la consultaziun che ha gì lieu silsuenter suttametta ella al Cussegl grond in project per realisar il model da sistems electorals E (sistem maschadà). En il rapport da consultaziun aveva la Regenza però punctuà ch'ella favuriseschia da princip il model C, in sistem da proporz dubel. A medem temp aveva ella dentant annunzià ch'ella possia sustegnair er in auter model da sistems electorals, sch'in tal chattia in'acceptanza politica vasta avunda. Trais partidas, che furman ina maioritad en il Cussegl grond, favuriseschan il sistem maschadà. Quai ensemen cun ina pluralitad da las vischnancas ch'èn s'exprimidas.
Cun la sentenzia dals 29 da fanadur 2019 ha il Tribunal federal constatà che la procedura da maiorz che vala actualmain en il chantun Grischun per las elecziuns dal Cussegl grond correspundia per gronda part, però betg en tuts reguards, a las pretensiuns dal dretg constituziunal (DTF 145 I 259). En reguard a las proximas elecziuns da renovaziun dal Cussegl grond ha il Tribunal federal supplitgà las autoritads cumpetentas dal chantun Grischun da stgaffir in urden electoral che correspunda a la Constituziun. Sco reacziun sin la sentenzia dal Tribunal federal ha il Cussegl grond incumbensà la Regenza en la sessiun da december 2019 d'al suttametter ina missiva davart l'adattaziun dal sistem electoral. Ed il Cussegl grond ha er formulà las prescripziuns ch'in tal sistem electoral futur sto ademplir (cf. incumbensa Claus).
Viva participaziun a la consultaziun
Sin quai ha la Regenza fatg in'analisa cumplessiva dals models da sistems electorals pussaivels per il Grischun. Ella era da l'avis che trais models sajan da princip adattads per il chantun Grischun: in sistem da maiorz (model A), in sistem da proporz dubel (model C) ed in model maschadà cun maiorz e cun proporz (model E). Da quests trais models favurisava la Regenza il model C, ha dentant declerà ch'ella possia sustegnair er in dals dus auters models, sch'in tal chattia ina maioritad correspundenta.
Sa basond sin questa analisa da la situaziun ha la Regenza dà en consultaziun ils 30 da mars 2020 in rapport. La consultaziun ha durà 3 mais e fin a la fin da la consultaziun èn vegnidas inoltradas tut en tut 135 posiziuns da partidas, da regiuns, da vischnancas, d'organisaziuns u da persunas privatas.
Vasta acceptanza per in sistem electoral maschadà
En quest connex èsi sa mussà ch'il model A (pur maiorz) n'ha betg in'acceptanza suffizienta. Il model C (sistem da proporz dubel) ha survegnì numericamain in ferm sustegn. Trais partidas, che furman ina maioritad en il Cussegl grond, refusan dentant il model C. Ensemen cun ina pluralitad da las vischnancas ch'èn s'exprimidas favuriseschan ellas in sistem maschadà, l'uschenumnà model E.
La Regenza renconuscha las relaziuns politicas realas
La Regenza suttametta perquai al Cussegl grond in project per realisar il model da sistems electorals E. Proponids vegnan per quest intent ina revisiun parziala da la Constituziun chantunala ed il relasch d'ina Lescha davart l'elecziun dal Cussegl grond. Midadas datti plinavant en la Lescha davart il Cussegl grond ed en la Lescha davart ils dretgs politics en il chantun Grischun. En la Constituziun vegn il sistem electoral fixà da princip sco sistem maschadà. Ils detagls vegnan reglads sin il stgalim da la lescha.
41 circuls electorals cun maiorz; 2 circuls electorals cun proporz
En il nov sistem electoral è il chantun dividì en 43 circuls electorals. 34 da quels correspundan a circuls electorals vertents. Ils circuls electorals Foppa, Razén, Engiadin'Ota e Tavau ston vegnir spartids en 9 circuls electorals novs, ed il circul d'Avras sto vegnir integrà en il circul electoral Valragn. En 41 circuls electorals duai vegnir elegì tenor la procedura da maiorz ed en 2 circuls electorals (Cuira, Tschintg Vitgs) tenor la procedura da proporz. La concepziun da la procedura da proporz sa drizza per gronda part tenor la procedura per las elecziuns dal Cussegl naziunal. Da colliaziuns da glistas duai dentant vegnir desistì per amur d'ina meglra transparenza per las electuras ed ils electurs.
En il Cussegl grond è previsa la debatta davart il project per la sessiun da december 2020. L'eventuala votaziun dal pievel è planisada per ils 13 da zercladur 2021.
Agiunta:
missiva
Infurmaziuns:
president da la Regenza dr. Christian Rathgeb, schef dal Departament da finanzas e vischnancas, tel. +41 81 257 32 01, e-mail Christian.Rathgeb@dfg.gr.ch (cuntanschibel a partir da las 14.00)
Gremi: Regenza
Funtauna: rg Chanzlia chantunala