Il preventiv 2025 mussa in surpli d'expensas da 90,5 milliuns francs (onn precedent: 46,9 miu.). e cuntanscha uschia ina nova dimensiun. Quai vegn acceptà sapientivamain. L'onn 2025 s'effectuescha per l'emprima giada la reducziun dal pe da taglia per las persunas natiralas cun ina perdita dal retgav da var 30 milliuns. Da nov duain er las perditas tar las distribuziuns dal gudogn da la Banca naziunala vegnir cumpensadas cun agen chapital a libra disposiziun. Il deficit pli grond chaschunan er ils custs da transfers, che creschan fermamain (+59,1 miu.). Las investiziuns bruttas s'augmentan per 42,8 milliuns francs sin ina valur da record da 525,4 milliuns. Ellas engrevgeschan il chantun cun netto 354,1 milliuns (onn precedent: 309,7 miu). Cifras cotschnas mussa la creschientscha da las expensas totalas da 125,6 milliuns (+5,1 %). Er il Plan da finanzas 2026–2028 cun gronds deficits che cumpiglian tranter 118 e 137 milliuns francs admonescha da tegnair mesira.
Las valurs caracteristicas dal preventiv 2025 sa preschentan sco suonda:
Ils resultats ils pli impurtants
Il preventiv 2025 observa set da las otg valurs directivas da la politica da finanzas dal Cussegl grond. La valur directiva concernent la quota statala dal chantun na vegn betg observada. Las expensas totalas (expensas currentas ed investiziuns bruttas) creschan memia fitg l'onn 2025, numnadamain per in import da 125,6 milliuns francs (+5,1 %). Tenor la valur directiva dastgan ellas s'augmentar a vista mesauna realmain per maximalmain 1,0 pertschient. L'augment mesaun durant ils onns 2020–2025 importa realmain 1,8 pertschient e surpassa cleramain quest rom. Ultra da la gronda dinamica tar las expensas currentas, en spezial en il sectur da las contribuziuns, s'augmentan las investiziuns fermamain. Mo las expensas da construcziun per realisar il Center da scola auta spezialisada dal Grischun s'augmentan gia per 29,7 milliuns cumpareglià cun l'onn precedent. Da la vart dal retgav sa reduceschan ils pajaments da la gulivaziun naziunala da las resursas (GRes) anc ina giada per tut en tut 11,6 milliuns, quai malgrà che la Confederaziun ha pajà l'onn 2025 per l'emprima giada contribuziuns cumplementaras da la GRes. Percunter survegn il chantun in import unic dad 11,0 milliuns da l'assegnaziun speziala da la Banca naziunala svizra (BNS). Las entradas fiscalas dal chantun a favur da las finanzas generalas importan totalmain 868,0 milliuns. Ils retgavs totals (+2,8 %) n'èn betg en cas da tegnair pass cun l'augment dals custs (+4,3 %). Il deficit dal preventiv 2025 s'augmenta correspundentamain per 43,6 milliuns francs ad ina nova dimensiun da 90,5 milliuns francs.
Custs da persunal
Cumpareglià cun l'onn precedent èn ils custs da persunal per 18,2 milliuns francs (+3,9 %) pli auts. Da questa summa vegnan 6,6 milliuns duvrads per cumpensar la chareschia (+1,4 %) e circa 4,5 milliuns per svilups individuals dals salaris (+1,0 %). Per l'assistenza persunala da las persunas da l'Ucraina che tschertgan protecziun èn previs supplementarmain 1,1 milliuns (da nov totalmain: 8,4 miu.). La creschientscha restanta da var 6 milliuns vegn chaschunada d'ulteriuras novas plazzas previsas e da differentas mesiras da salari.
Contribuziuns chantunalas ed indemnisaziuns a terzs (custs da transfers)
Cun 4,5 pertschient s'augmentan las prestaziuns da transfers bundant trais giadas uschè ferm sco la chareschia supponida (+1,4 %). Pli che 80 pertschient (1115,4 miu.) dals totalmain 1377,6 milliuns vegnan duvrads per contribuziuns ad instituziuns publicas ed a terzs (+39,1 miu. u +3,6 %). Il pli fitg creschan las contribuziuns ad ospitals ed a clinicas, inclusiv als Servetschs psichiatrics dal Grischun (+15,6 miu.). Er contribuziuns creschentas en ils secturs da las scolas spezialisadas, scolas spezialisadas superiuras e scolas autas (+1,0 miu.), dal traffic public e traffic betg motorisà (+7,6 miu.), da la scola populara e scolina (+2,3 miu.) sco er da la scolaziun speziala (+4,0 miu.) èn motivs decisivs per l'augment da las expensas.
Retgavs
Cun tut en tut 956,4 milliuns francs èn ils retgavs fiscals (incl. taglias sin ils vehichels a motor) budgetads optimisticamain. Cumpareglià cun il preventiv 2024 s'augmentan els per 19,1 milliuns (+2,0 %). Il stadi actual dals retgavs fiscals da l'avust 2024 lascha presumar quest svilup positiv. Ils retgavs fiscals da l'onn 2024 surpassan il preventiv 2024 e vegnan probablamain er a surpassar quels da l'onn 2025. A partir dal 2025 ha la reducziun dal pe da taglia da 5 pertschient per las persunas natiralas in effect. Sco l'onn precedent n'è planisada en il preventiv 2025 nagina distribuziun dal gudogn ordinaria da la BNS, percunter – sco menziunà – in'assegnaziun speziala unica dad 11,0 milliuns francs. Malgrà ch'il chantun ha survegnì l'onn 2025 per l'emprima giada da la Confederaziun contribuziuns cumplementaras temporaras da la GRes da 20,1 milliuns, èn ils pajaments da la GRes sa reducids per 11,6 milliuns. En la cumparegliaziun interchantunala mussa il chantun Grischun in ulteriur augment da la forza da las resursas (+3,1 puncts d'index). Las entradas da las contribuziuns (retgav da transfers) che derivan principalmain da funtaunas federalas s'augmentan tuttina per totalmain 14 milliuns sin circa 800 milliuns. Cun totalmain 158,8 milliuns (+3,9 %) sa sviluppan er ils retgavs finanzials en moda allegraivla, quai cunzunt grazia a las dividendas supponidas da participaziuns.
Investiziuns
Cun expensas bruttas planisadas da 525,4 milliuns francs (onn precedent: 482,6 miu.) cuntanscha il volumen d'investiziuns l'onn 2025 ina nova valur maximala. Da questa summa vegnan 248,6 milliuns – pia quasi la mesadad – duvrads per contribuziuns d'investiziun a terzs (p.ex. 40,4 miu. al traffic public, 25,9 miu. per augmentar l'effizienza energetica). Per la construcziun da vias èn previs 137,5 milliuns e per ils edifizis dal chantun 81,5 milliuns. Tar ils edifizis tutgan l'edifizi nov dal Center da scola auta spezialisada a Cuira (39,7 miu.) sco er la renovaziun e l'engrondiment da l'edifizi chantunal per la Dretgira superiura (14,0 miu.). Per projects dad IT èn budgetads 28,4 milliuns, per exempel 7,8 milliuns da quels per realisar la «Strategia Administraziun digitala Grischun 2024–2028». Las expensas bruttas s'opponan ad entradas totalas (principalmain contribuziuns d'investiziun da la Confederaziun) da 171,3 milliuns (onn precedent: 173,0 miu.). Il chantun sto finanziar sez investiziuns nettas da 354,1 milliuns. Quai èn circa 44,5 milliuns dapli che l'onn precedent.
Perspectiva
En il resultat per l'onn current 2024 vegn spetgà in plus en la dimensiun da 50 milliuns francs. Cumpareglià cun ils resultats dals onns precedents (2023 cleramain sur 100 miu. e l'onn 2022 schizunt sur 200 miu.) è quai ina ferma reducziun. Quest svilup vegn a cuntinuar.
Sin fundament da las valurs directivas da la politica da finanzas ch'il Cussegl grond ha fixà da nov durant la sessiun da favrer 2024 per ils onns 2025 fin 2028, duai vegnir duvrà a partir da l'onn 2025 sistematicamain agen chapital a libra disposiziun. Quest agen chapital stat a disposiziun per la reducziun dal pe da taglia da 5 pertschient da las persunas natiralas, che s'effectuescha a partir da l'onn 2025, per atgnas contribuziuns d'investiziun a terzs, ch'èn temporarmain autas sco er per perditas da las distribuziuns dal gudogn da la BNS. L'agen chapital vegn reducì tras deficits ch'èn admess. La libertad d'agir tar las expensas per incumbensas chantunalas ordinarias na vegn betg restrenschida uschia. Ella na vegn dentant er betg augmentada. En il preventiv 2025 resulta in deficit da 90,5 milliuns francs en il resultat total (3. stgalim). Cun excepziun da l'augment memia grond da las expensas è il preventiv 2025 equilibrà.
Tenor il plan da finanzas creschan ils deficits er vinavant per in import tranter 118,4 milliuns (2026) e 137,2 milliuns (2027). Entant che la vart dals retgavs stagnescha pli u main, crescha la vart da las expensas vinavant. Ils deficits surpassan il maximum admess tenor la valur directiva da la politica da finanzas nr. 1 (quint economic). Evidentamain datti in basegn d'agir. Quel sa chatta cleramain da la vart da las expensas, las qualas surpassan la creschientscha ch'è admessa tenor la valur directiva nr. 3 (quota statala dal chantun). Er ils proxims onns vegnan las finanzas chantunalas engrevgiadas supplementarmain tras contribuziuns d'investiziun pli autas sco er tras custs supplementars en il sectur da la furmaziun, dals fatgs socials e da la sanadad. En tut las fatschentas chantunalas che chaschunan grevezzas supplementaras per las finanzas, vali dad esser moderà.
Il Cussegl grond vegn a tractar il preventiv 2025 en la sessiun da december 2024.
Agiuntas:
Dapli infurmaziuns:
Gulivaziun da finanzas 2025 (communicaziun a las medias dals 22-08-2024)
Infurmaziuns:
Cusseglier guvernativ Martin Bühler, schef dal Departament da finanzas e vischnancas, tel. +41 81 257 32 05 (cuntanschibel da las 12.30 fin las 13.30), e‑mail Martin.Buehler@dfg.gr.ch
Responsabladad: Regenza